طراحی آب، آبیاری تحت فشار، شبکه های آبیاری زهکشی
نادر حیدری
چکیده
گندم در کشور و حتی در جهان محصولی استراتژیک محسوب شده و سطح زیر کشت زیادی (تقریبا 50% اراضی تحت کشت کشور) را به خود اختصاص میدهد. هدف اصلی از این بررسی، مرور و تحلیلی بر وضعیت بهرهوری آب گندم کشور و مقایسه مقادیر آن با مقادیر جهانی بود. برای این منظور با گردآوری و مرور منابع علمی کشوری و بینالمللی مقادیر گزارش شده برای بهرهوری ...
بیشتر
گندم در کشور و حتی در جهان محصولی استراتژیک محسوب شده و سطح زیر کشت زیادی (تقریبا 50% اراضی تحت کشت کشور) را به خود اختصاص میدهد. هدف اصلی از این بررسی، مرور و تحلیلی بر وضعیت بهرهوری آب گندم کشور و مقایسه مقادیر آن با مقادیر جهانی بود. برای این منظور با گردآوری و مرور منابع علمی کشوری و بینالمللی مقادیر گزارش شده برای بهرهوری آب گندم (در سطوح کلان کشور، حوضه آبریز و استانی)، جمع بندیها، محاسبات، تجزیه و تحلیلها، و نتیجه گیری های لازم به عمل آمد. بر اساس نتایج، دامنه تغییرات بهرهوری آب گندم در سطح کشور و جهان بسیار وسیع بوده (به ترتیب 2/2-0/25 و 3/9-0/3 کیلوگرم بر مترمکعب) و بسته به شرایطی نظیر مناطق جغرافیایی، آب و خاک، سیستم های مختلف آبیاری، اقلیم و غیره تغییرات زیادی دارد. بهره وری آب گندم آبی کشور (در مقیاس ملی) برابر 0/87 کیلوگرم بر مترمکعب برآورد میگردد که در مقایسه با اعداد جهانی در دامنه متوسط قرار میگیرد. همچنین، بر اساس مقادیر بهره وری آب گزارش شده در مقیاس استانی، متوسط بهره وری آب گندم در کشور برابر 0/75 کیلوگرم بر مترمکعب بوده که مجدداً در مقایسه با اعداد جهانی در حد وسط (رو به پائین) قرار دارد. با مقایسه میانگین بهرهوری آب گندم در کشور (75/0 کیلوگرم بر مترمکعب و مقایسه آن با میانگین بهره وری آب گندم 10 کشور عمده تولیدکننده گندم جهان (0/93 کیلوگرم بر مترمکعب)، بهره وری آب گندم کشور حدود 25% کمتر از متوسط این کشورها میباشد. همچنین متوسط مقیاس ملی (برای کشور ایران) و جهانی این شاخص به ترتیب 0/93 و 1/1 کیلوگرم بر مترمکعب است. لذا مقدار شاخص بهره وری آب گندم کشور نسبت به متوسط جهانی خیلی وضعیت نامساعدی ندارد و فاصله نسبتا کمی (22%) برای افزایش آن تا حد متوسط جهانی وجود دارد. ولی فاصله آن تا کشورهای پیشرو و با مقادیر بالای بهرهوری آب گندم (صرفنظر از اهمیت و وسعت کشت گندم در آنها) (نظیر اکثر کشورهای اروپای غربی، آفریقای جنوبی، و مصر در خاورمیانه) ( که تقریبا 1/4 کیلوگرم بر مترمکعب است)، فاصله نسبتا زیاد (50% کمتر) است. نتیجهگیری این است که دامنه تغییرات بهره وری آب گندم در استانها و مناطق مختلف کشور زیاد است، همچنین امکان زیادی برای افزایش آن در مناطق مستعد حتی تا دو برابر مقدار فعلی وجود دارد، که با برنامه ریزیها و سرمایه گذاری های لازم درمیان مدت قابل حصول خواهد بود.
ادریس مرسلی؛ نادر حیدری؛ عباس زارع؛ حمیدرضا حاتمی
چکیده
زیرساختها که بستر اصلی برای فعالیت و تولید کشاورزی از منابع محدود آب را فراهم میکنند، از الزامات راهبردی توسعه این بخش محسوب میشوند. هدف پژوهش حاضر شناسایی، تعیین اهمیت، میزان تأثیر و بررسی روابط مؤلفهها و شاخصهای زیرساختی در ارتقاء بهرهوری آب کشاورزی بود. روش این تحقیق میدانی و پیمایشی بود که در آن پس از مطالعات اسنادی ...
بیشتر
زیرساختها که بستر اصلی برای فعالیت و تولید کشاورزی از منابع محدود آب را فراهم میکنند، از الزامات راهبردی توسعه این بخش محسوب میشوند. هدف پژوهش حاضر شناسایی، تعیین اهمیت، میزان تأثیر و بررسی روابط مؤلفهها و شاخصهای زیرساختی در ارتقاء بهرهوری آب کشاورزی بود. روش این تحقیق میدانی و پیمایشی بود که در آن پس از مطالعات اسنادی و کتابخانهای و مصاحبه با خبرگان، به کمک ابزار پرسشنامه محقق ساخته، میزان اهمیت شاخصها را در یک طیف لیکرت 5 گزینهای دریافت کرده و به بررسی سؤالات و فرضیات پرداخته است. این تحقیق با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری و نرم افزار Smart PLSروابط و میزان تأثیر متغیرها را مشخص کرده است. طبق نتایج حاصله، تمرکز زیرساختها روی عرضه آب کشاورزی بود و ضعف رویکرد تقاضا محوری، جامعنگری، سیستمی، و فرایندی را به عنوان مسائل اصلی این زیرساختها نشان می داد. همچنین مؤلفه «مجهز کردن اراضی پایاب چاهها به تجهیزات اندازهگیری و کاربرد آب آبیاری» و شاخص «سهم اراضی پایاب چاههای مجهز به سامانههای کم مصرف آب از کل این اراضی»، از مؤثرترین آنها بود و مشخص گردید که (با فرض ثابت بودن سایر متغیرها)، «زیرساختهای آب کشاورزی» حدود 6/87 درصد در «ارتقاء بهرهوری آب کشاورزی» تأثیر داشته و بین هر یک از مؤلفهها و شاخصهای مربوطه نیز رابطه مثبت و معنیداری برقرار میباشد.
ادریس مرسلی؛ نادر حیدری؛ عباس زارع؛ حمیدرضا حاتمی
چکیده
ایران با محدودیتهای شدید منابع آبی مواجه است و سهم قابل توجهی از این منابع کمیاب در بخش کشاورزی استفاده میشود. یکی از مهمترین راهبردهای کاهش تاثیر این محدودیت ارتقای بهرهوری آب کشاورزی و تقلیل برداشت از منابع آبی کشور است که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است. نوع این تحقیق کاربردی- توسعهای و روش آن کتابخانهای و میدانی به ...
بیشتر
ایران با محدودیتهای شدید منابع آبی مواجه است و سهم قابل توجهی از این منابع کمیاب در بخش کشاورزی استفاده میشود. یکی از مهمترین راهبردهای کاهش تاثیر این محدودیت ارتقای بهرهوری آب کشاورزی و تقلیل برداشت از منابع آبی کشور است که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است. نوع این تحقیق کاربردی- توسعهای و روش آن کتابخانهای و میدانی به شیوههای بررسی اسنادی، پیمایشی و اکتشافی است که در آن جامعه آماری شامل کارشناسان و متخصصان دستگاههای اداری مرتبط، اساتید دانشگاه و پژوهشگران رشتههای مربوطه و کشاورزان خبره در حوزه بهرهوری آب کشاورزی به شیوه نمونهگیری هدفمند انتخاب شدهاند. در این مقاله با هدف شناسایی و تعیین مهمترین فرایندها برای ارتقای بهرهوری آب و نیز اولویت توجه به آنها، ابتدا از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانهای و سپس به کمک نظرات اخذ شده از نشستها و مصاحبههای تخصصی با خبرگان، تعداد دو فرایند محوری، چهار فرایند اصلی و 16 فرایند شاخص شناسایی شده و با ابزار پرسشنامه محقق ساخته، میزان اهمیت آنها در یک طیف پنج گزینهای لیکرت دریافت شد و به کمک نرمافزارهای آماری نتایج، سوالات و فرضیات بررسی گردید. بر این اساس میزان اثرگذاری فرایندهای تعیین شده در ارتقای بهرهوری آب کشاورزی متفاوت بوده ولی تمامی فرایندها در ارتقای بهرهوری آب کشاورزی تاثیر مثبت و قوی دارند. در بین دو فرایند محوری، « فرایند اصلاحی محصول کشاورزی » با ضریب 938/0، در بین چهار فرایند اصلی فرایند « اصلاح تولید محصول کشاورزی » با ضریب مسیر 885/0 و در بین 16 فرایند شاخص نیز دو فرایند « فراوری محصولات کشاورزی » با ضریب مسیر 786/0 و « مصرف مجدد (بازچرخانی) آب کشاورزی » با ضریب مسیر 785/0بیشترین تاثیر را در ارتقای بهرهوری آب کشاورزی کشور دارند.