طراحی آب، آبیاری تحت فشار، شبکه های آبیاری زهکشی
علی مختاران؛ پیمان ورجاوند؛ حسین دهقانی سانیج؛ شکراله آبسالان؛ آذرخش عزیزی؛ علیرضا جعفرنژادی
چکیده
این تحقیق به‌منظور مقایسه و پایش دو سامانه آبیاری قطرهای و سطحی برای کشت‌های ذرت و گندم در سه فصل کاشت از تابستان 1395 تا بهار 1397 در یکی از ایستگاههای تحقیقات کشاورزی خوزستان واقع در اهواز طراحی و اجرا شد. منبع آب آبیاری رودخانه کارون با شوری سه دسی‌زیمنس بر متر در مقطع اهواز بود. این پژوهش به‌صورت طرح آماری بلوکهای کامل ...
بیشتر
این تحقیق به‌منظور مقایسه و پایش دو سامانه آبیاری قطرهای و سطحی برای کشت‌های ذرت و گندم در سه فصل کاشت از تابستان 1395 تا بهار 1397 در یکی از ایستگاههای تحقیقات کشاورزی خوزستان واقع در اهواز طراحی و اجرا شد. منبع آب آبیاری رودخانه کارون با شوری سه دسی‌زیمنس بر متر در مقطع اهواز بود. این پژوهش به‌صورت طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. تیمارها و مبنای بلوک‌بندی در کشت ذرت، رژیم آبیاری دو و چهار روزه و در کشت گندم، فواصل 60،40 و 75 سانتی‌متری بین نوارهای قطرهای بود. نتایج نشان داد که حجم آب کاربردی در سامانه قطرهای برای کشت‌های ذرت و گندم بهترتیب %24 و %32 نسبت به سامانه سطحی کمتر بود. همچنین بهرهوری آب در سامانه قطرهای برای کشت ذرت در عملکرد علوفه‌ای و دانه‌ای بهترتیب 16% و 21% و برای کشت گندم به میزان %35 نسبت به سامانه آبیاری سطحی بیشتر بود. در کشت گندم میزان بهرهوری آب برای فواصل مختلف نوارهای قطرهای از همدیگر نیز اختلاف معنیداری نداشت بنابراین می‌توان در خاک‌هایی با بافت سنگین، از نوارهای آبیاری قطرهای با فواصل 75 سانتی‌متری برای کشت گندم بهرهبرداری کرد. در تحلیل پایش خاک، سامانه قطرهای موجب کاهش کیفیت خاک شد. به‌نحوی‌که خاک غیرشور- غیرسدیمی (ECe=3.09dS/m, ESP=6.18%) ابتدای تحقیق، بعد از سه فصل کاشت با این سامانه، شور شد (ECe=7.63dS/m, ESP=12.63%). اما، با وجود انباشت نمک ها در پیرامون خاک خیس شده زیر قطره‌چکان‌ها، رشد و عملکرد گیاهان در سامانه قطرهای نسبت به سامانه آبیاری سطحی بهتر بود و دلیل آن بالا نگه‌داشتن پتانسیل آب خاک در محیط اطراف ریشه و در زیر قطره‌چکان‌ها بود که تجمع نمک را کاهش داده و رشد بهتر گیاه را با وجود آب‌شور محقق ساخت. نتایج این پژوهش نشان داد که در صورت استفاده از سامانه قطرهای برای اقلیم مشابه مناطق مرکزی و جنوبی خوزستان، زهکشی اراضی و عملیات آبشویی در انتهای فصل کشت برای حفاظت خاک ضرورت دارد.
طراحی آب، آبیاری تحت فشار، شبکه های آبیاری زهکشی
فرشته بتوخته؛ مجتبی خوش روش؛ حسین دهقانی سانیج
چکیده
نفوذ آب به خاک یکی از مهم‌ترین فرآیندهای فیزیکی خاک است که نقش مهمی در مدیریت خاک دارد. اهداف این پژوهش، بررسی توانایی مدل‌های متداول نفوذ مانند کوستیاکوف، کوستیاکوف لوییز، هورتون، SCS و فیلیپ برای تخمین میزان نفوذ، بررسی سرعت نفوذ و پتانسیل ایجاد رواناب در بارندگی‌های طولانی‌مدت در دو کاربری اراضی (مرتع و زراعی) و سه بافت خاک (لوم، ...
بیشتر
نفوذ آب به خاک یکی از مهم‌ترین فرآیندهای فیزیکی خاک است که نقش مهمی در مدیریت خاک دارد. اهداف این پژوهش، بررسی توانایی مدل‌های متداول نفوذ مانند کوستیاکوف، کوستیاکوف لوییز، هورتون، SCS و فیلیپ برای تخمین میزان نفوذ، بررسی سرعت نفوذ و پتانسیل ایجاد رواناب در بارندگی‌های طولانی‌مدت در دو کاربری اراضی (مرتع و زراعی) و سه بافت خاک (لوم، کلی لوم و لوم رس سیلتی) مختلف است. برای تخمین پارامترهای مدل و یافتن مدل مناسب برای این منطقه، این مدل‌ها به داده‌های نفوذ اندازه‌گیری شده برازش داده شد و پس از برآورد پارامترها با استفاده از معادلات سرعت نفوذ، هر یک از مدل‌ها سرعت نفوذ برای زمان‌های 2، 4 و 24 ساعت محاسبه شد. برای این منظور داده‌های حاصل از آزمایشهای نفوذپذیری به روش استوانه‌های مضاعف در 16 نقطه از مناطق مختلف منطقه جمع‌آوری گردید. پارامترهای مدل‌های یادشده به روش حداقل مجموع مربعات خطا تعیین گردید. با استفاده از آماره‌های ضریب تبیین (R2)، کارایی نش ساتکلیف (NSE)، جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) و میانگین خطا (ME)، صحت و دقت برازش‌ها ارزیابی شد. مقایسه میانگین آماره‌های ارزیابی با استفاده از روش توکی نشان داد که نحوه برآورد نفوذ تجمعی در مدل کوستیاکوف لوییز در مقایسه با سایر مدل‌ها، از روند پایدارتری برخوردار بوده و در اکثر کلاس‌های بافتی خاک و کاربری‌های موردبررسی حائز رتبه نخست ارزیابی بود. مقایسه میانگین نشان داد که علی‌رغم وجود اختلاف بین مدل‌ها در برآورد نفوذ تجمعی، اختلاف بین مدل‌ها در برآورد سرعت نفوذ معنی‌دار نبوده و در یک گروه قرار گرفتند. فارغ از نوع مدل مورداستفاده، بافت خاک و کاربری اراضی دو عامل اساسی تأثیرگذار بر سرعت نفوذ نهایی آب به خاک هستند که در کاربری مرتع به دلیل ساختمان خوب و پایداری خاک سرعت نفوذ نسبت به کاربری زراعی بیشتر و پتانسیل ایجاد رواناب کمتر است. طبق نتایج سرعت نفوذ با زمان در کاربری زراعی دارای تغییرات قابل‌توجه ای است؛ به‌نحوی‌که سرعت نفوذ در این کاربری در ابتدا بالا بود و با افزایش زمان از 2 به 24 ساعت، به‌شدت افت نمود. از این رو، در راستای کاهش اثرات اقدامات کشاورزی بر تضعیف کیفیت خاک و به‌منظور افزایش سرعت نفوذ آب به خاک در بارندگی‌های طولانی‌مدت و کاهش رواناب؛ اقدامات مدیریتی ازجمله گسترش کشاورزی حفاظتی و عملیات زراعی بی‌خاک‌ورزی و کم خاک‌ورزی نقش بسیار مؤثری خواهد داشت.
نادر سلامتی؛ حسین دهقانی سانیج؛ عبدالستار دارابی
چکیده
با توجه به محدودیت منابع آب، استفاده از روشهای آبیاری تحت فشار با هدف افزایش بهرهبرداری بهینه از منابع آب امری اجتناب ناپذیر است. این آزمایش در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان طی دو سال زراعی (1394-1392) در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی به صورت کرتهای یک بار خرد شده با سه تکرار اجرا گردید. مقدار آب مصرفی در روش آبیاری قطرهای ...
بیشتر
با توجه به محدودیت منابع آب، استفاده از روشهای آبیاری تحت فشار با هدف افزایش بهرهبرداری بهینه از منابع آب امری اجتناب ناپذیر است. این آزمایش در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان طی دو سال زراعی (1394-1392) در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی به صورت کرتهای یک بار خرد شده با سه تکرار اجرا گردید. مقدار آب مصرفی در روش آبیاری قطرهای زیرسطحی در سه ســطح 75، 100 و 125 درصد نیازآبی در کرتهای اصلی و دو رقم نخل خرمای خاصی و زاهدی در کرتهای فرعی قرار داشت و با هم مقایسه گردید. نتایج حاصل از اجرای آزمایش نشان داد که سطوح مختلف آبیاری اثر معنیداری بر صفات کمی و کیفی میوه از جمله عملکرد محصول خرما نداشتند. اما بین سطوح مختلف آبیاری از نظر شاخص کارایی مصرف آب اختلاف معنیداری در سطح یک درصد وجود داشت. بهطوریکه مقایسه میانگینها نشان داد تیمار 75 درصد نیاز آبی با تولید 88/0 کیلوگرم خرما به ازای هرمتر مکعب مصرف آب، بیشترین کارایی را به خود اختصاص داد. همچنین، مقایسه میانگین اثرات متقابل نشان داد که تیمار 75 درصد نیاز آبی در ارقام خاصی و زاهدی بهترتیب با تولید 86/0 و 89/0 کیلوگرم خرما به ازای هر متر مکعب مصرف آب بیشترین کارایی مصرف را داشتند. آبیاری درختان خرما بر مبنای 75 درصد نیاز آبی، با میانگین مصرف 7545 مترمکعب در هکتار موجب صرفه جویی 2515 مترمکعب آب نسبت به تیمار 100 درصد نیاز آبی شد.
نادر کوهی چله کران؛ حسین دهقانی سانیج
چکیده
استفاده از مدل‌های رشد گیاه با توجه به کاهش نیاز به بازدیدها و اندازه‌گیری‌های مستقیم مزرعهای می‌تواند مدیریت آب آبیاری و کود را تسهیل نماید. از طرفی اغلب به دلیل پیچیدگی وسختی درک و فهم این گونه مدل‌ها و در دسترس نبودن اطلاعات ورودی مورد نیاز، استفاده از آنها را به ویژه در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی که باید قبل از فصل کشت صورت گیرد، ...
بیشتر
استفاده از مدل‌های رشد گیاه با توجه به کاهش نیاز به بازدیدها و اندازه‌گیری‌های مستقیم مزرعهای می‌تواند مدیریت آب آبیاری و کود را تسهیل نماید. از طرفی اغلب به دلیل پیچیدگی وسختی درک و فهم این گونه مدل‌ها و در دسترس نبودن اطلاعات ورودی مورد نیاز، استفاده از آنها را به ویژه در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی که باید قبل از فصل کشت صورت گیرد، دچار مشکل می‌کند. هدف از این مطالعه ارائه مدلی ساده برای پیش‌بینی شاخص سطح برگ شبیه‌سازی شده ذرت بر اساس تنش آب بود. در این مدل شاخص سطح برگ ذرت بر اساس درجه روز تجمعی و تنش آب شبیه‌سازی شد. داده‌های ورودی مورد نیاز مدل شامل داده‌های آب و هوا (میزان تشعشع خورشیدی، درجه حرارت حداقل و حداکثر و مقدار بارندگی)، اطلاعات مربوط به خاک و گیاه بود. مدل برای ذرت رقم سینگل کراس 704 در شرایط تنش آبی و نبود تنش برای سال زراعی 92 در شرایط آب و هوایی کرمان توسعه یافت و برای سال 93 برای تیمار مربوطه مورد ارزیابی قرار گرفت. شاخص سطح برگ برآورد شده توسط مدل در تیمار بدون تنش آبی نزدیک به مقادیر اندازه‌گیری شده بود که این نزدیکی، در سه مرحله میانی نمونه‌برداری بیشتر مشهود بود. در تیمارهای تنش(به جزء مرحله چهارم نمونه‌برداری) شاخص سطح برگ تخمین زده شده توسط مدل کمی بیشتر از مقادیر مشاهده شده بود. همبستگی بالا (مقادیرR2) در همه تیمارها بین مقادیر شاخص سطح برگ شبیه‌سازی شده و مشاهده شده در هر دو سال آزمایش توسط مدل به دست آمد.
محمد مهدی نخجوانی مقدم؛ بیژن قهرمان؛ کامران داوری؛ امین علیزاده؛ حسین دهقانی سانیج؛ علیرضا توکلی
چکیده
اینتحقیق با هدف بررسی تاثیر روشهای برتر مدیریت آبی و زراعی بر عملکرد و بهرهوری بارش برای گندم دیم درمنطقه هنام شهرستان الشترانجام گردید. ابتدا مدل واسنجی و صحت سنجی شده AquaCrop براساس شرایط اقلیمی و پایش زراعی 10 مزرعه گندم دیم منتخب منطقه در سال زراعی 93-1392 اجرا گردید و سپس سناریوهای مدیریتی به منظور افزایش عملکرد و بهرهوری بارش ...
بیشتر
اینتحقیق با هدف بررسی تاثیر روشهای برتر مدیریت آبی و زراعی بر عملکرد و بهرهوری بارش برای گندم دیم درمنطقه هنام شهرستان الشترانجام گردید. ابتدا مدل واسنجی و صحت سنجی شده AquaCrop براساس شرایط اقلیمی و پایش زراعی 10 مزرعه گندم دیم منتخب منطقه در سال زراعی 93-1392 اجرا گردید و سپس سناریوهای مدیریتی به منظور افزایش عملکرد و بهرهوری بارش گندم دیم تعریف شد. در مرحله بعد، سناریوهای برتر مدیریتی در سال زراعی 94-1393 در سه مزرعه تحقیقاتی گندم دیم منطقه اجرا گردید. در آزمایشهای مزرعهای دو سطح مدیریت زراعی (برتر و سنتی) و دو سطح آبیاری (دیم و تک آبیاری بهاره) مورد مطالعه قرار گرفت. مطابق با بهترین سناریوهای پیشنهادی مدل AquaCrop، تیمار تک آبیاری بهاره با عمق ثابت 60 میلیمتر و در سه زمان اول، میانه و انتهای دوره گلدهی گندم دیم در مزارع تحقیقاتی اعمال گردید. نتایج نشان داد که در ﺷـﺮاﻳﻂ دﻳـﻢ، مدیریت برتر زراعی بر مدیریت سنتی زراعی برتری داشت، زیرا بهرهوری بارش در مدیریت برتر نسبت به مدیریت سنتی زارع به میزان 36 درصد اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ. با کاربرد تک آبیاری بهاره، متوسط بهرهوری کل آب (بارش + آبیاری) در تولید گندم در سه مزرعه تحقیقاتی به 70/0 کیلوگرم بر متر مکعب افزایش یافت که نسبت به شرایط دیم به طور متوسط 74 درصد افزایش نشان داد. نتایج نشان داد که بهترین برنامه مدیریتی در منطقه هنام ترکیبی از مدیریت برتر زراعی با تک آبیاری بهاره به مقدار 60 میلیمتر در میانه دوره گلدهی (زمان لقاح گلها) گیاه است، زیرا عملکرد دانه و بهرهوری بارش را در مدیریت سنتی زارع را به ترتیب به میزان 176 و 134 درصد افزایش داد. نتایج آزمایشهای زراعی تطابق خوبی با سناریوهای پیشنهادی مدل AquaCrop داشت.
علی قدمی فیروزآبادی؛ حسین دهقانی سانیج؛ مجتبی خوشروش؛ سید محسن سیدان
چکیده
محدودیت منابع آب و انرژی در دنیا و همچنین افزایش تقاضای آب و انرژی به علت رشد جمعیت و توسعه روزافزون جوامع بشری، ضرورت بررسی میزان مصرف آب و انرژی در سیستمهای آبیاری را میطلبد. این پژوهش به منظور بررسی میزان مصرف آب و انرژی، تلفات و راندمان انرژی در ایستگاههای پمپاژ گازوئیلی طی سالهای 1388 تا 1390 در مزارع شهرستان همدان اجرا ...
بیشتر
محدودیت منابع آب و انرژی در دنیا و همچنین افزایش تقاضای آب و انرژی به علت رشد جمعیت و توسعه روزافزون جوامع بشری، ضرورت بررسی میزان مصرف آب و انرژی در سیستمهای آبیاری را میطلبد. این پژوهش به منظور بررسی میزان مصرف آب و انرژی، تلفات و راندمان انرژی در ایستگاههای پمپاژ گازوئیلی طی سالهای 1388 تا 1390 در مزارع شهرستان همدان اجرا شد. برای مقایسه عملکرد ایستگاههای پمپاژ آبیاری، معیار پمپاژ نبراسکا بهکار برده شد. نتایج نشان داد که میزان راندمان کل از 2/7 % تا 3/24 درصد متغیر بود. متوسط راندمان کل در ایستگاههای پمپاژ دیزلی 7/14 درصد محاسبه شد. متوسط انرژی تلف شده در ساعت در ایستگاههای مورد مطالعه برابر 84/4 لیتر گازوئیل در ساعت بود. همچنین، نتایج حاکی از این بود که در اکثر مزارع بارانی، کمآبیاری صورت میگرفت. میانگین کارایی مصرف آب در مزارع یونجه در دو سیستم نشتی و بارانی بهترتیب 7/1 و 7/2 کیلوگرم محصول خشک بر متر مکعب محاسبه شد. از عوامل مؤثر بر کاهش بازده انرژی را می‌توان استهلاک موتور پمپ، عدم اجرای فونداسیون مناسب موتور پمپ و عدم انتخاب موتور متناسب با پمپ را نام برد.
راضیه سرابادانی؛ محمدرضا بی همتا؛ زهرا سادات شبر؛ مریم شهبازی؛ امین کرمی؛ محمدرضا نقوی؛ حمیدرضا نیکخواه؛ حسین دهقانی سانیج
چکیده
به منظور بررسی اثرات تنش خشکی انتهای فصل بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی جو، چهار رقم نصرت، فجر30 ، یوسف و موروکو و دو لاین پیشرفته 67 و 17 در شرایط قطع آبیاری در شروع گلدهی مورد مقایسه قرار گرفتند. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در بسترگلخانه (به عنوان محیط بسته کنترل شده) واقع در پژوهشکده ...
بیشتر
به منظور بررسی اثرات تنش خشکی انتهای فصل بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی جو، چهار رقم نصرت، فجر30 ، یوسف و موروکو و دو لاین پیشرفته 67 و 17 در شرایط قطع آبیاری در شروع گلدهی مورد مقایسه قرار گرفتند. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در بسترگلخانه (به عنوان محیط بسته کنترل شده) واقع در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران به اجرا در آمد. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش معنی دار زیست توده، عملکرد دانه و تعداد دانه در بوته، شاخص برداشت، محتوی نسبی آب برگ، پتانسیل آبی برگ، هدایت روزنه ای، محتوای کلروفیل a و b و کاروتنوئیدها و افزایش میزان تلفات نسبی آب برگ، دمای پوشش گیاهی، نشت الکترولیتی و پوکی دانه ها شد. نتایج به دست آمده بر بالاترین میزان تحمل به خشکی در رقم یوسف و بیشترین حساسیت در رقم موروکو دلالت دارد که به ترتیب عملکرد دانه آن ها در شرایط تنش (575 و 142 گرم در متر مربع)، محتوای نسبی آب برگ (78/2 و 69 درصد) و میزان کاهش هدایت روزنه ای (63 و 93 درصد) بود. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که صفات محتوی نسبی آب برگ، دمای پوشش گیاهی و هدایت روزنه ای تحت شرایط تنش، از اجزای مولفه اصلی اول محسوب می شوند، از این رو این صفات می توانند در غربالگری ژنوتیپ ها ی جو تحت شرایط تنش خشکی انتهای فصل بکار روند.