اقتصاد، ارزش آب
ارسلان بی نیاز؛ محمود احمدپور برازجانی؛ سامان ضیائی؛ حمید محمدی
چکیده
آب یک نهاده کمیاب است که در فعالیتهای کشاورزی به ویژه در مناطق خشک اهمیت فراوانی دارد؛ بنابراین، استفاده بهینه از منابع محدود آب به ویژه در کشاورزی از اهمیت بسزایی برخوردار است. به همین منظور، پژوهشی با هدف بررسی روشهای قیمتگذاری و سهمیهبندی آب (کاهش حجم آب در دسترس) در زیربخشهای زراعت و باغبانی استان کهگیلویه و بویراحمد ...
بیشتر
آب یک نهاده کمیاب است که در فعالیتهای کشاورزی به ویژه در مناطق خشک اهمیت فراوانی دارد؛ بنابراین، استفاده بهینه از منابع محدود آب به ویژه در کشاورزی از اهمیت بسزایی برخوردار است. به همین منظور، پژوهشی با هدف بررسی روشهای قیمتگذاری و سهمیهبندی آب (کاهش حجم آب در دسترس) در زیربخشهای زراعت و باغبانی استان کهگیلویه و بویراحمد با استفاده از رهیافت برنامهریزی ریاضی مثبت (PMp ) انجام شد. در این پژوهش الگوی کشت موجود در منطقه و سیاستهای قیمتگذاری و سهمیهبندی آب در قالب هفت سناریو شامل: (بدون سهمیهبندی آب و بدون قیمتگذاری آب)، (بدون سهمیهبندی+10% افزایش قیمت)، (بدون سهمیهبندی+20% افزایش قیمت)، (بدون سهمیهبندی+ 30% افزایش قیمت)،(10% کاهش سهمیه و بدون قیمتگذاری)، (20% کاهش سهمیه و بدون قیمتگذاری)، (30% کاهش سهمیه وبدون قیمتگذاری) بررسی شد. نتایج نشان داد که سطح زیر کشت گندم آبی از 28530 هکتار در الگوی پایه به 23004 هکتار در سناریو کاهش30% سهمیه آب کاهش یافت. همچنین میزان سطح زیر کشت جو آبی در سطوح کاهش 10%، 20%و 30% سهمیه، به ترتیب 1%، 5% و 13% کاهش یافت. سطح زیر کشت ذرت دانهای در الگوی پایه 1921 هکتار بود که در سناریوهای 10%، 20% و 30% سهمیهبندی به ترتیب 2/6%، 7% و 4/22% کاهش یافت. با این وجود سطح زیر کشت گندم دیم با کاهش سهمیه آب، به میزان یک درصد افزایش یافت. نتایج مربوط به تأثیر سناریوهای مختلف بر مصرف نهادهها نشان داد که در سناریو (10 درصد کاهش سهمیه آب) میزان مصرف کود، هزینه نیروی کار نسبت به سناریو فعلی تغییری نداشت.. نتایج در بخش زراعت نشان داد که تمام سناریوهای مربوط به افزایش قیمت آب و یا کاهش سهمیه آب، سطح زیر کشت و مصرف آب محصولات آب‌بر کاهش و سطح زیر کشت محصولات دیم افزایش یافت. به علاوه نتایج گویای کاهش بازده ناخالص فعالیتهای کشاورزی میباشد که خود منجر به کاهش سطح فعالیتهای کشاورزی در منطقه می شود و این موضوع تبعات اجتماعی و اقتصادی بر شرایط کشاورزی منطقه دارد. با تشدید محدودیتهای آبی (افزایش قیمت و کاهش سهمیه) مقدار آب مصرفی برای باغات استان نیز کاهش یافت. به طور کلی به نظر میرسد که افزایش قیمت آب، کاهش سهمیه آب و نیز ترکیب این دو سناریو میتواند سبب کاهش اتلاف آب در فعالیتهای کشاورزی شود.
محمد نوروزیان؛ سید مهدی حسینی؛ احمد اکبری
چکیده
درشرایط فعلی که کشور بامحدودیت منابعآب مواجهاست،تدوینراهکارهای اصلاحیبا قابلیتعملیاتی، اهمیت حیاتیوبنیادیدارد. در مطالعه حاضر با استفاده از شاخص‌های مزیت نسبی (یعنی شاخص هزینه منابع داخلی(DRC)، شاخص نسبت هزینه به منفعت اجتماعی(SCB) و شاخص سود خالص اجتماعی(NSP)) رتبهبندی محصولات زراعی و انطباق تولیدات با محدودیت منابع آب و الگوی ...
بیشتر
درشرایط فعلی که کشور بامحدودیت منابعآب مواجهاست،تدوینراهکارهای اصلاحیبا قابلیتعملیاتی، اهمیت حیاتیوبنیادیدارد. در مطالعه حاضر با استفاده از شاخص‌های مزیت نسبی (یعنی شاخص هزینه منابع داخلی(DRC)، شاخص نسبت هزینه به منفعت اجتماعی(SCB) و شاخص سود خالص اجتماعی(NSP)) رتبهبندی محصولات زراعی و انطباق تولیدات با محدودیت منابع آب و الگوی کشت فعلی با الگوهای مزیت نسبی در شهرستان کاشمر مورد بررسی قرارگرفت و سپس، با تغییر میزان هزینه مصرف نهاده آب در سطوح 15%، 35% و 60% به تحلیل حساسیت این نهاده پرداخته شد. دادههای زراعی و بازرگانی مورد نیاز به ترتیب از بانک هزینه تولید وزارت جهاد کشاورزی و آمار موجود در گمرگ در سال زراعی 96-1395 جمعآوری گردید. پس از تعیین مقادیر بهینه شاخصها نتایج نشان داد که زعفران، انگور و انار در دو نرخ ارز بازار آزاد و تعادلی دارای مزیت نسبی هستند. گندم و جو آبی در نرخ ارز بازار آزاد فاقد مزیت نسبی بوده اما در نرخ ارز تعادلی دارای مزیت نسبی میباشند. همچنین، نتیجه تحلیل حساسیت نهاده آب نشان داد که مزیت نسبی و رتبهبندی محصولات در سه سناریو (15%، 35% و 60%) متغیر است. نهایتا، به منظور تناسب مزیت نسبی محصولات با شرایط منطقه، اجرای طرح‌های تحقیقی و ترویجی و افزایش حمایت از آنها پیشنهاد شد.
مهدی الهی؛ محمدحسن وکیل پور؛ حامد نجفی علمدارلو
چکیده
برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی در بخش کشاورزی اگرچه سبب افزایش سطح زیر کشت و تولیدات کشاورزی شده اما از طرفی سبب افت سطح ایستابی و تخلیه آبخوانها شده است؛ به‌گونه‌ای که اکثر دشتهای ایران در حال حاضر ازنظر استخراج آب زیرزمینی جزو دشتهای ممنوعه میباشند. لذا اعمال سیاستهای مدیریت صحیح منابع آب زیرزمینی ضروری است. ...
بیشتر
برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی در بخش کشاورزی اگرچه سبب افزایش سطح زیر کشت و تولیدات کشاورزی شده اما از طرفی سبب افت سطح ایستابی و تخلیه آبخوانها شده است؛ به‌گونه‌ای که اکثر دشتهای ایران در حال حاضر ازنظر استخراج آب زیرزمینی جزو دشتهای ممنوعه میباشند. لذا اعمال سیاستهای مدیریت صحیح منابع آب زیرزمینی ضروری است. به همین منظور، در مطالعه حاضر با استفاده از الگوی برنامهریزی ریاضی اثباتی (PMP) و رهیافت حداکثر آنتروپی (ME) به ارزیابی اقتصادی سیاستهای مختلف بخش کشاورزی در راستای مدیریت منابع آب زیرزمینی در دشت کبودرآهنگ پرداخته شد. دادهها و اطلاعات موردنیاز با مراجعه به سازمانهای ذیربط و با استفاده از تکمیل 141 پرسشنامه به روش نمونهگیری خوشهای چندمرحله‌ای توسط کشاورزان دشت کبودرآهنگ در سال زراعی 95-1394 تکمیل و جمعآوری گردید. نتایج تحقیق نشان داد که اعمال سناریوهای افزایش قیمت، سهمیهبندی آب زیرزمینی و سناریوهای سهمیهبندی توأم با افزایش قیمت (تلفیقی) در سطوح 10%، 20%و 30% موجب کاهش سطح زیر کشت، کاهش سود ناخالص کشاورزان و کاهش آب مصرفی میشود. همچنین نتایج نشان داد که سناریوی افزایش قیمت آب زیرزمینی چندان تأثیرگذار نیست و تنها هزینه کشاورزان را افزایش می‌دهد، اما سیاست سهمیهبندی و تلفیقی به عنوان یک سیاست مؤثر توصیه میشود. سناریوهای سهمیهبندی نسبت به دو سناریوی دیگر دارای بازده اقتصادی بیشتری به ازای هر مترمکعب آب مصرفی بود و به‌عنوان سناریوی برتر در این تحقیق معرفی گردید. در پایان پیشنهاد میشود که الگوی کشت به سمت محصولاتی مانند گندم و سیبزمینی سوق داده شود که نسبت به آب مصرفی، سود ناخالص بیشتری را حاصل کرده و به‌عبارتی‌دیگر بازده اقتصادی بیشتری دارند.
ابوذر پرهیزکاری؛ محمود صبوحی؛ محمود احمدپور؛ حسین بدیع برزین
چکیده
برای در امان ماندن از خطرات خشکسالی و بحران آب در آینده نیاز است که راهکارها و قوانین مناسبی برای بهرهبرداری از منابع آب محدود اتخاذ شود. بکارگیری راهبرد کمآبیاری در این زمینه، علاوه بر ایجاد تعادل بین میزان مصرف و منابع موجود (رودخانه‌ها، آبهای زیرزمینی و سدها)، سبب کاهش مصرف بیرویه آب در بخش کشاورزی میشود. در تحقیق ...
بیشتر
برای در امان ماندن از خطرات خشکسالی و بحران آب در آینده نیاز است که راهکارها و قوانین مناسبی برای بهرهبرداری از منابع آب محدود اتخاذ شود. بکارگیری راهبرد کمآبیاری در این زمینه، علاوه بر ایجاد تعادل بین میزان مصرف و منابع موجود (رودخانه‌ها، آبهای زیرزمینی و سدها)، سبب کاهش مصرف بیرویه آب در بخش کشاورزی میشود. در تحقیق حاضر به منظور بررسی اثرات کمآبیاری بر الگوی کشت و سود ناخالص کشاورزان استان قزوین، ابتدا توابع تولید محصولات کشاورزی براساس سه روش آبیاری کامل، کمآبیاری پنج درصد و کمآبیاری 10 درصد تخمین زده شدند. سپس با استفاده از یک مدل برنامهریزی غیرخطی، الگوی بهینه کشت در استان قزوین تعیین شد. در پایان نیز اثرات کمآبیاری همزمان با اعمال سیاست کاهش آب آبیاری دردسترس تحت سناریوهای 10، 20، 30 و 40 درصد بر الگوی کشت و سود ناخالص کشاورزان مورد بررسی قرارگرفت. تخمین توابع تولید محصولات کشاورزی با استفاده از روش حداقل مربعات معمولی و بسته نرمافزاری Eviewsصورتگرفت. مدل برنامهریزی غیرخطی نیز در محیط نرمافزاری GAMS حل شد. نتایج حاصل از تخمین توابع تولید نشان داد که روش کمآبیاری پنج درصد سبب کاهش ناچیز عملکرد محصولات میشود، اما روش کمآبیاری 10 درصد بر عملکرد اغلب محصولات الگو اثر منفی می‌گذارد. نتایج حاصل از مدل برنامهریزی غیرخطی نیز نشان داد که بکارگیری روش کمآبیاری توأم با سیاست کاهش آب آبیاری دردسترس اگرچه منجر به کاهش سود ناخالص کشاورزان میشود، اما به حفظ و پایداری منابع آب سطحی و زیرزمینی استان قزوین کمک شایانی میکند.
حامد نوذری؛ مجید حیدری؛ سعید آزادی
چکیده
یکی از راهکارهای توسعه کشاورزی، استفاده از شبکههای آبیاری و زهکشی است که منجر به بهرهوری بالاتر و سود اقتصادی بیشتری خواهد شد. در تحقیق حاضر به کمک روش تحلیل پویایی سیستم مدل کامپیوتری بسط داده شد که بتواند عملکرد محصولات کشاورزی یک شبکه آبیاری را با توجه به کمیت و کیفیت آب آبیاری، شبیهسازی و سود خالص ناشی از محصولات را برآورد ...
بیشتر
یکی از راهکارهای توسعه کشاورزی، استفاده از شبکههای آبیاری و زهکشی است که منجر به بهرهوری بالاتر و سود اقتصادی بیشتری خواهد شد. در تحقیق حاضر به کمک روش تحلیل پویایی سیستم مدل کامپیوتری بسط داده شد که بتواند عملکرد محصولات کشاورزی یک شبکه آبیاری را با توجه به کمیت و کیفیت آب آبیاری، شبیهسازی و سود خالص ناشی از محصولات را برآورد نماید. به منظور واسنجی و اعتباریابی نتایج مدل از دادههای جمعآوری شده اراضی تحقیقاتی شبکه آبیاری سمت راست آبشار استفاده گردید. پس از تجزیه و تحلیل آماری و محاسبه RMSE، خطای نسبی، خطای استاندارد و ضریب همبستگی میزان برازش میان مقادیر واقعی و شبیهسازی شده عملکرد محصولات شبکه محاسبه شد. مقدار این شاخصها با توجه به شرایط موجود در شبکه به ترتیب 209/98 کیلوگرم بر هکتار، 1/36 درصد، 0/007 و 0/99 برآورد گردید. نتایج نشان داد مدل حاضر در شبیهسازی شبکه آبیاری، الگوی کشت آن و تعریف سایر سناریوها از دقت خوبی برخوردار است. اما بررسیهای اولیه نشان داد میزان برداشت آب زیرزمینی در منطقه مذکور بیشتر از حد مجاز میباشد. لذا با توجه به اهمیت منابع آب، دو سناریوی آبیاری به میزان نیاز آبی محصولات و آبیاری با توجه به محدودیت میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی تعریف شد و نتایج آنها تحلیل گردید. نتایج نشان داد که متوسط نسبت درآمد به هزینه محصولات برای شرایط آبیاری شبکه در سال زراعی 86-1385،برای شبیه سازی سناریو اول و در سناریو دوم به ترتیب 2/58، 2/88 و 2/75 میباشد.