آبهای نامتعارف، آلودگی،آب شور
علی مختاران؛ مهرزاد طاوسی؛ پیمان ورجاوند؛ سالومه سپهری صادقیان
دوره 34، شماره 3 ، مهر 1399، ، صفحه 337-354
چکیده
< p dir="RTL">در استان خوزستان تولید زهاب حاصل از فعالیتهای مختلف به ویژه کشاورزی، یکی از مشکلات جدی است.کشت گیاهان مقاوم به شوری با استفاده از زهاب میتواند بهعنوان یک اقدام مناسب مورد توجه قرارگیرد. لذا تحقیقی بهمنظور بررسی امکان بازچرخانی زهاب مزارع نیشکر برای زراعت زمستانه کینوا با هدف تولید علوفه در سال زراعی 1398- 1397 واقع ...
بیشتر
< p dir="RTL">در استان خوزستان تولید زهاب حاصل از فعالیتهای مختلف به ویژه کشاورزی، یکی از مشکلات جدی است.کشت گیاهان مقاوم به شوری با استفاده از زهاب میتواند بهعنوان یک اقدام مناسب مورد توجه قرارگیرد. لذا تحقیقی بهمنظور بررسی امکان بازچرخانی زهاب مزارع نیشکر برای زراعت زمستانه کینوا با هدف تولید علوفه در سال زراعی 1398- 1397 واقع در مزرعه تحقیقاتی شرکت کشت وصنعت نیشکر میرزاکوچکخان در جنوب خوزستان انجام شد.این پژوهش بهصورت کرتهای یکبارخرد شده درقالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو عامل و سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی مدیریت کیفی آب آبیاری مشتمل بر استفاده از آب رودخانه کارون، زهاب مزارع نیشکر،و آبیاریتلفیقی-تناوبی (یک در میان آب کارون و زهاب) و عامل فرعی،چهار ژنوتیپ کینوا شامل گیزا1، تیتیکاکا، روزادا وکیو26 بود. در بررسی اثر متقابل نوع آب آبیاری با ژنوتیپ، نتایج نشان داد بیشترین زیست توده(بیوماس) بر حسب علوفه خشک مربوط به ژنوتیپ گیزا1 با تیمار آبیاری با آب کارون به میزان 6/3645 کیلوگرم در هکتار بود که از نظر آماری با زیست توده تولید شده ژنوتیپ روزادا با تیمار مدیریت آبیاری با زهاب بهمیزان 2620 کیلوگرم در هکتار در یک گروه بود. پایش شوری عصاره اشباع خاک و تغییرات درصد سدیم قابل تبادل خاک(ESp ) که با توجه به نسبت جذب سدیم (SAR) خاک بهدست آمد، نشان داد که در طول فصل رشد خاک مزرعه تا عمق یک متری برای دو تیمار آبیاری با آب کارون وآبیاری تلفیقی-تناوبی، در وضعیت غیرشور-غیرسدیمی بود. این در حالی است که خاک مزرعه قبل از کشت و تا عمق 25 سانتیمتری، وضعیتی شور (54/5 دسیزیمنس برمتر) و ازعمق 25 سانتیمتری به پایین غیرشور بود. درتیمار مدیریت آبیاری با زهاب، خاک تا لایه 25 سانتیمتری بهدلیل شوری آب و اثر مضاعف تبخیر ازسطح خاک، در وضعیت شور باقی ماند. اما از عمق 75 سانتیمتری خاک به پایین، شرایط خاک از شوری دو دسیزیمنس بر متر قبل از کشت، به وضعیت شور با سدیم قابل تبادل خاک 7% و شوری عصاره اشباع خاک چهار دسیزیمنس بر متر رسید. بر اساس این دادهها، در بازچرخانی زهاب کشاورزی ، برای حفظ بیلان نمک در خاک، آبشویی در پایان فصل کشت و انجام زهکشی برای خروج نمکها ضرورت دارد.
حسین میرزایی تختگاهی؛ هوشنگ قمرنیا؛ میلاد فرمانی فرد
چکیده
در این پژوهش، اثر ورمیکمپوست بر روی عملکرد و اجزاء عملکرد دو گیاه گوجهفرنگی و بامیه تحت آبیاری با آب آلوده بررسی شد. آزمایش دو تیمار استفاده از ورمیکمپوست و شاهد داشت که با سه تکرار در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی اجرا شد . ورمیکمپوست به میزان 25 تن در هکتار در دو مرحله، زمان کشت محصول 10 تن در هکتار و یکماه بعد از ...
بیشتر
در این پژوهش، اثر ورمیکمپوست بر روی عملکرد و اجزاء عملکرد دو گیاه گوجهفرنگی و بامیه تحت آبیاری با آب آلوده بررسی شد. آزمایش دو تیمار استفاده از ورمیکمپوست و شاهد داشت که با سه تکرار در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی اجرا شد . ورمیکمپوست به میزان 25 تن در هکتار در دو مرحله، زمان کشت محصول 10 تن در هکتار و یکماه بعد از کشت 15 تن در هکتار اعمال شد. در این پژوهش اثر ورمیکمپوست روی شاخصهای رشد و عملکرد شامل ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر میوه، وزن میوه، سبزینگی، درصد ماده خشک ساقه و برگ و عملکرد محصول مورد بررسی قرار گرفت. مقایسه میانگینهای صفات عملکردی گوجهفرنگی و بامیه نشان داد که فقط وزن میوه گوجهفرنگی تفاوت معنیداری داشت (05/0>p) و در دیگر صفات بین دو تیمار تفاوت معنیداری نبود. در گوجهفرنگی تحت تیمار ورمیکمپوست صفات ارتفاع بوته، قطر ساقه، سبزینگی درصد ماده خشک ساقه و برگ به ترتیب 3/2%، 3/0%، 3/7%، 6/5% و 1/9 درصد افزایش و قطر میوه، وزن میوه و عملکرد 5/25%، 6/42% و 2/73 درصد کاهش نسبت به شاهد داشت. همچنین، بامیه تحت کاربرد ورمیکمپوست، ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر میوه، وزن میوه، سبزینگی و عملکرد به ترتیب 3/10%، 2/1%، 4/10%، 3/13%، 3% و 7/35 درصد افزایش و درصد ماده خشک ساقه و برگ به ترتیب 5/5% و 7/11 درصد کاهش را نسبت به شاهد نشان داد. لذا، با عنایت به کاهش معنیدار وزن میوه گوجهفرنگی و کاهش قطر میوه و عملکرد گوجهفرنگی و همچنین کاهش ماده خشک ساقه و برگ بامیه، از یک سو و خطر بالای استفاده از آب آلوده و انتقال آلودگی به میوه و کاهش کیفیت و سلامت آن از سوی دیگر، استفاده از ورمیکمپوست به همراه آبیاری با آب آلوده توصیه نمیشود. بهطور کلی مصرف آبهای آلوده برای محصولات خوراکی انسان و دام پذیرفتنی نیست.
منوچهر امیری
چکیده
ترکیب شیمیایی آب آبیاری نقش مهمی در میزان عملکرد گیاهان زراعی و حفظ یا تخریب ساختمان خاک ایفا مینماید و مورد توجه برنامهریزان بخش کشاورزی میباشد. با عنایت به مزه ترش و سوزنده آب برخی از چاههای کشاورزی در اطراف روستای همهکسی در استان همدان، تصور میشود که ترکیب آب آنها نامتعارف بوده و برای ساختمانخاک و رشد گیاهان زیانآور ...
بیشتر
ترکیب شیمیایی آب آبیاری نقش مهمی در میزان عملکرد گیاهان زراعی و حفظ یا تخریب ساختمان خاک ایفا مینماید و مورد توجه برنامهریزان بخش کشاورزی میباشد. با عنایت به مزه ترش و سوزنده آب برخی از چاههای کشاورزی در اطراف روستای همهکسی در استان همدان، تصور میشود که ترکیب آب آنها نامتعارف بوده و برای ساختمانخاک و رشد گیاهان زیانآور است. لذا پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کیفیت آب چاههای مذکور و شناسایی روند تغییر ترکیب آنها انجام گردید. در این پژوهش، تعداد شش حلقه چاه آبگازدار شناسایی و مقدار شوری آب آنها، 15 مرتبه در طی سه سال (هر سال پنج بار) اندازهگیری گردید و روند تغییر هدایتالکتریکی آنها توسط نرم افزار SPSSمورد بررسی قرار گرفت. همچنین از هر چاه یک نمونه آب برداشت شد و برای تعیین مقادیر هدایت الکتریکی، کاتیونها و آنیونها مورد تجزیه قرار گرفتوشاخصهای شیمیایی آن محاسبه و به کمک معیارها و دیاگرامها، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که کلسیم و بیکربنات، بیشترین سهم یونی را در این آبها دارا بوده و آب چاههای مذکور جزو آبهای نامتعارف و نوع بیکربنات کلسیم- منیزیم محسوب میشود. شوری آبِ این چاهها زیاد (از 96/2 تا 07/6 دسیزیمنس بر متر) بوده و بعد از اصلاح نسبت جذب سدیم، در کلاس آبهای خیلیشور و سدیک (C4S4) قرار گرفت. با عنایت به شوری زیاد آب، بافت ریزدانهی خاک و نبود آب کافی برای شستشو، انتظار میرود که سیستم خاک منطقه در اثر آبیاری با این آب در ناحیه ریشهیگیاه بهشدت شور شده و در نتیجه، عملکرد گیاهان و بهخصوص گیاهان چند ساله کاهش یابد. ولی بررسی آماری تغیبرات هدایت الکتریکی آب چاههایگازدار منطقه همهکسی نشان داد که مقدار شوری آب آنها بهطور معنیداری با گذشت زمان کاهش یافته که در نتیجه، کیفیت آب چاههایگازدار منطقهی همهکسی از نظر آبیاری با گذشت زمان بهبود حاصل مینماید.
مریم یوسفی؛ محمد ابراهیم بنی حبیب؛ جابر سلطانی؛ عباس روزبهانی
چکیده
برای تأمین نظر همزمان کشاورزان، مدیران منابع آب و محیطزیست ضرورت دارد تهیه مدل بهینهسازی الگویکشت با بهرهبرداری تلفیقی کمی- کیفی از پساب و آب زیرزمینی با سه هدف حداکثرسازی سود کشاورزان، کاهش آبشویی نیتروژن و بهبود تغذیه آبخوان مدنظر قرار گیرد. در این پژوهش، مدل به دو روش بهینهسازی برنامهریزی غیرخطی و نیز با روش الگوریتم ...
بیشتر
برای تأمین نظر همزمان کشاورزان، مدیران منابع آب و محیطزیست ضرورت دارد تهیه مدل بهینهسازی الگویکشت با بهرهبرداری تلفیقی کمی- کیفی از پساب و آب زیرزمینی با سه هدف حداکثرسازی سود کشاورزان، کاهش آبشویی نیتروژن و بهبود تغذیه آبخوان مدنظر قرار گیرد. در این پژوهش، مدل به دو روش بهینهسازی برنامهریزی غیرخطی و نیز با روش الگوریتم ازدحام ذرات برای شبکه آبیاری ورامین در سال آبی 92-1391 تهیه شد. نتایج حاصل از حل مدل سه هدفه در روش برنامهریزی غیرخطی نشان داد که افزایش سود حاصله از بهینهسازی الگویکشت، بهبود بهرهوری مصرف آب و تغذیه آبخوان به ترتیب به میزان 6% ، 22% و 29% منجر به کاهش برداشت تلفیقی از پساب و آب زیرزمینی و کاهش کود نیتروژن مصرفی به ترتیب به میزان 13% و 85% شده است. همچنین، حل مدل سه هدفه با الگوریتم هوشجمعی نیز نشان دادکه با افزایشسودحاصله ازبهینهسازی الگویکشت، بهبود بهرهوری مصرف آب و تغذیه آبخوان به ترتیب به میزان 7%، 49% و 30% ، اهداف کاهش برداشت تلفیقی از پساب و آب زیرزمینی و کاهش کود مصرفی به ترتیب به میزان 35% و 88% محقق شده است. مقایسه نتایج مقادیر متناظر توابع هدف در سناریوهای مختلف در دو روش برنامهریزی غیرخطی و ازدحام ذرات ، حاکی از اختلاف بین 002/0 تا 01/0 درصد بین مقادیر حاصله از دو روش بود. لذا، الگوریتم فراکاوشی ازدحام ذرات با اختلاف بسیار کمی از روش برنامهریزی غیرخطی، قابلیت زیادی را در ارائه پاسخهای بهینه دارا است. نتایج این پژوهش میتواند در استفاده بهینه منابع آب، افزایش درآمد کشاورزان و کاهش آبشویی نیتروژن در سایر شبکههای آبیاری مورداستفاده قرار گیرد. اصولاً استفاده از پسابها و فاضلابها در آبیاری محصولات خوراکی کشاورزی برای تغذیه انسان و دام توصیه نمیشود و رعایت کامل استاندارها و ضوابط در استفاده از پسابها در کشاورزی، امری ضروری و لازمالاجرا است.
مریم یوسفی؛ جابر سلطانی؛ محمد ابراهیم بنی حبیب؛ علی رحیمی خوب؛ عباس روزبهانی؛ الیاس سلطانی
چکیده
به علت فعالیتهای کشاورزی گسترده در سطح دشتها و استفاده از کودهای شیمیایی حاوی نیترات، مقادیر قابلتوجهی از این یون وارد سفرههای آب زیرزمینی میشود. از سوی دیگر، پساب تصفیهخانههای فاضلاب بهعنوان جایگزین یا مکمل منابع آب سطحی در شبکههای آبیاری و زهکشی مورداستفاده قرار میگیرد، لذا ارائه راهکارهایی بهمنظور کاهش ...
بیشتر
به علت فعالیتهای کشاورزی گسترده در سطح دشتها و استفاده از کودهای شیمیایی حاوی نیترات، مقادیر قابلتوجهی از این یون وارد سفرههای آب زیرزمینی میشود. از سوی دیگر، پساب تصفیهخانههای فاضلاب بهعنوان جایگزین یا مکمل منابع آب سطحی در شبکههای آبیاری و زهکشی مورداستفاده قرار میگیرد، لذا ارائه راهکارهایی بهمنظور کاهش و کنترل میزان نیتروژن ورودی به خاک و سفرههای آب زیرزمینی، مسئلهای مهم و حائز اهمیت است.در این پژوهش، توسعه و تدوین مدل بهینهسازی الگوی کشت با بهرهبرداری تلفیقی کمی- کیفی از منابع آب سطحی غیرمتعارف (پساب) و آب زیرزمینی با سه هدف حداکثرسازی سود حاصله از الگوی کشت، کاهش آبشویی نیتروژن و بهبود تغذیه آبخوان مدنظر قرارگرفت. مدل بهینهسازی سههدفه غیرخطی، بهمنظور مدیریت یکپارچه کمی- کیفی منابع آب آبیاری و پساب برای هفت سناریو (تک هدفه، دو هدفه و سه هدفه) در سال آبی 92-91 در شبکه آبیاری ورامین اجرا شد. همچنین اطلاعات ورودی موردنیاز مدل از دو طریق (انجام آزمایشات منطقهای و اخذ اطلاعات از دستگاههای مختلف) گردآوری شد. حل مدل تک هدفه با تابع هدف اول (سناریوی1: افزایش درآمدزایی)، حاکی از بهبود سود خالص منطقه به میزان 49 % نسبت به وضع موجود بود. در تابع هدف دوم (سناریوی 2: کاهش آبشویی نیتروژن)، کاهش میزان کود مصرفی به میزان 95 % و در تابع هدف سوم (سناریوی 3: افزایش تغذیه آبخوان)، افزایش تغذیه به میزان 120 % نسبت به وضع موجود حادث شد. حل مدل سه هدفه (سناریوی 7: ترکیب اهداف افزایش درآمدزایی، کاهش آبشویی نیتروژن و افزایش تغذیه آبخوان)، نشان داد که با کاهش 23 درصدی سطوح کشت، کاهش 71 درصدی از میزان کود ازته مصرفی و همچنین کاهش 13 درصدی از برداشت تلفیقی پساب و آب زیرزمینی، اهداف افزایش درآمدزایی به میزان 6%، افزایش تغذیه آبخوان به میزان 29 % و همچنین افزایش بهرهوری مصرف آب به میزان 22 % محقق شد. لذا این سناریو بهعنوان سناریوی برتر انتخاب شد. نتایج این پژوهش میتواند در استفاده بهینه منابع آب، افزایش درآمد کشاورزان و کاهش آبشویی نیتروژن در طرحهای شبکه آبیاری مورداستفاده قرار گیرد. البته به این نکته باید توجه شود که اصولا استفاده از پسابها و فاضلابها در آبیاری محصولات خوراکی کشاورزی توصیه نمیشود.
بختیار کریمی؛ چنور عبدی؛ زینب فتحی تیلکو؛ هوشیار گویلیان
چکیده
زمانی که آب با کیفیت مناسب کمیاب باشد، منابع آب نا متعارف برای استفاده در کشاورزی مورد توجه قرار میگیرند. فاضلاب تصفیهشده شهرییکی از این منابع آبی نا متعارف میباشد. در این تحقیق تأثیر آبیاری با فاضلاب تصفیهشده شهری بر تجمع برخی از فلزات سنگین (آهن، مس، روی، منگنز، آرسنیک، کادمیوم، سرب و نیکل) در لایههای خاک، در گلدان در ...
بیشتر
زمانی که آب با کیفیت مناسب کمیاب باشد، منابع آب نا متعارف برای استفاده در کشاورزی مورد توجه قرار میگیرند. فاضلاب تصفیهشده شهرییکی از این منابع آبی نا متعارف میباشد. در این تحقیق تأثیر آبیاری با فاضلاب تصفیهشده شهری بر تجمع برخی از فلزات سنگین (آهن، مس، روی، منگنز، آرسنیک، کادمیوم، سرب و نیکل) در لایههای خاک، در گلدان در شرایط گلخانه دانشگاه کردستان مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. در این تحقیق اثر تیمارهای نوع آب آبیاری شامل فاضلاب تصفیهشده، یکی در میان فاضلاب تصفیهشده - آب و آب معمولی بر تجمع فلزات سنگین در عمقهای مختلف خاک کشت شده با گیاه ذرت و گوجهفرنگی مورد آزمایش قرار گرفت. از چهار عمق مختلف از سطح خاک و همچنین سه فاصله افقی از گیاه نمونهبرداری انجام شد. نتایج نشان داد که خاک آبیاری شده با فاضلاب تصفیهشده شهری به طور معنیداری مقادیر بیشتری از فلزات سنگین مورد مطالعه را در مقایسه با آب معمولی دارا میباشد. بر اساس این نتایج، بیشترین و کمترین مقدار فلزات سنگین اندازهگیری شده به ترتیب در تیمارهای خاک آبیاری شده با فاضلاب تصفیهشده و آب معمولی مشاهده گردید. نتایج همچنین نشان داد که میزان غلظت عناصر سنگین خاک با افزایش عمق و فاصله افقی از گیاه کاهش مییابد. بر اساس نتایج میزان تجمع عناصر سنگین در خاک، منگنز (3/7 میلیگرم بر کیلوگرم) بیشترین میزان تجمع در خاک را دارا میباشد و پس از آن فلزات آرسنیک (21/5 میلیگرم بر کیلوگرم)، آهن (21/4 میلیگرم بر کیلوگرم)، روی (93/3 میلیگرم بر کیلوگرم) و مس (3/3 میلیگرم بر کیلوگرم) در رتبههای دوم تا پنجم قرار میگیرند. نوع گیاه نیز تأثیر معنیداری بر تجمع فلزات منگنز، روی و آرسنیک در خاک دارد.بر اساس نتایج این پژوهش احتمال آلودگی گیاهانی نظیر ذرت و گوجهفرنگی به عناصر سنگین وجود دارد. لذا با توجه به شرایط تصفیه فعلی فاضلاب، پیشنهاد میگردد که آبیاری با فاضلاب تصفیه شده برای محصولات غیر خوراکی استفاده گردد.
ارسلان فاریابی؛ بهزاد قربانی؛ عیسی معروفپور؛ برزان بهرامی کمانگر
چکیده
گرفتگی قطرهچکانها اصلیترین مشکل هنگام کاربرد پساب در سیستم آبیاری قطرهای است که موجب کاهش دبی، یکنواختی پخش آب، راندمان آبیاری و افزایش هزینههای بهرهبرداری میشود. پساب مزارع پرورش ماهی حاوی مقادیر قابل قبولی مواد مغذی نیتروژن و فسفر است که میتواند مورد استفاده گیاهان قرار گیرد. از این رو، هدف از پژوهش حاضر، بررسی تأثیر ...
بیشتر
گرفتگی قطرهچکانها اصلیترین مشکل هنگام کاربرد پساب در سیستم آبیاری قطرهای است که موجب کاهش دبی، یکنواختی پخش آب، راندمان آبیاری و افزایش هزینههای بهرهبرداری میشود. پساب مزارع پرورش ماهی حاوی مقادیر قابل قبولی مواد مغذی نیتروژن و فسفر است که میتواند مورد استفاده گیاهان قرار گیرد. از این رو، هدف از پژوهش حاضر، بررسی تأثیر پساب مزارع پرورش ماهی قزلآلای رنگینکمان بر عملکرد هیدرولیکی قطرهچکانهای نتافیم و میکروفلاپر با دبیهای متفاوت است. برای این منظور، دو سیستم آبیاری قطرهای جهت استفاده از آب ورودی و پساب یک مزرعه پرورش ماهی در استان کردستان طراحی و اجرا شد. همچنین، با اضافه کردن یک تیمار مدیریتی، اثر تخلیه لولههای فرعی و نیمه اصلی در خاتمه هر آبیاری با پساب بررسی گردید. از مشخصههای دبی نسبی، یکنواختی پخش، ضریب یکنواختی کریستیانسن، یکنواختی آماری و نرخ گرفتگی برای مقایسه عملکرد هیدرولیکی قطرهچکانها استفاده شد. نتایج نشان داد که در هر دو حالت استفاده از پساب و آب متعارف، عملکرد قطرهچکانهای نتافیم l/h4 و نتافیم l/h8 بهترتیب نسبت به قطرهچکانهای میکروفلاپر l/h 4، میکروفلاپر l/h8 و نتافیم l/h12 بهتر بوده است. همچنین عملکرد قطرهچکان نتافیم l/h 4 نسبت به سایر قطرهچکانهای مورد مطالعه کمترین وابستگی و حساسیت را به کیفیت آب موجود و نحوه مدیریت آبیاری دارد. علاوه بر این، اعمال مدیریت تخلیه انتهایی لولهها تأثیر زیادی بر بهبود عملکرد قطرهچکانهای نتافیم l/h12 و میکروفلاپر l/h8 داشته است.