نادر نادری؛ فریبرز عباسی
چکیده
قنات یکی از شگفتانگیزترین سازهها برای استخراج آب زیرزمینی در مناطق خشک و نیمهخشک است. در استان سمنان، 607 رشته قنات با تخلیه متوسط 5/93 میلیون متر مکعب در سال وجود دارد. در پژوهش حاضر، وضعیت 15 رشته قنات و وضعیت آبیاری در اراضی کشاورزی مربوط به آنها در این استان بررسی و برخی راهکارها برای بهبود وضعیت قناتهایمورد مطالعه ارائه ...
بیشتر
قنات یکی از شگفتانگیزترین سازهها برای استخراج آب زیرزمینی در مناطق خشک و نیمهخشک است. در استان سمنان، 607 رشته قنات با تخلیه متوسط 5/93 میلیون متر مکعب در سال وجود دارد. در پژوهش حاضر، وضعیت 15 رشته قنات و وضعیت آبیاری در اراضی کشاورزی مربوط به آنها در این استان بررسی و برخی راهکارها برای بهبود وضعیت قناتهایمورد مطالعه ارائه گردیده شده است. در این تحقیق،وضعیت آبدهی قناتها و تغییرات کمی و کیفی آب آنها، راندمان کاربرد و کارآیی مصرف آب در اراضی پاییندست قناتها ارزیابی شد. نتایج نشان داد که عدم تأمین اعتبار کافی بهعلت کمبود منابع مالی، ریزش کورهها و میلهها به خاطر عدم تجهیز مناسب، عدم استفاده از مصالح و پوششهای لازم، عدم نگهداری صحیح و مناسب قناتها، عدم ایجاد تمهیدات لازم برای جلوگیری از ورود سیلابها به داخل قناتها، تعدد مالکین و بروز مشکل در هماهنگی آنها و مهاجرت به شهرها از مهمترین عوامل کاهش آبدهی و تخریب قناتهای منطقه بودند. تغییرات هدایت الکتریکی و pH آب قناتها در بلندمدت ناچیز بود. متوسط راندمان کاربرد آب در اراضی پاییندست قناتها 6/51 درصد و در اراضی پاییندست چاهها 5/45 درصد بهدست آمد. متوسط بهرهوری مصرف آب در اراضی پاییندست قناتها برای محصولات مختلف 63/0 کیلوگرم بر متر مکعب برآورد گردید. ایجاد تشکلهای قوی برای مشارکت هرچه بهتر مالکین در بهرهبرداری و نگهداری قناتها، لایروبی منظم، کولگذاری کوره، طوقهچینی میلهها، لولهگذاری در کوره و نصب شیر فلکه در مظهر قنات، احداث حوضچههای ذخیره آب قناتها، ایجاد تناسب بین نیاز آبی محصولات و آب داده شده در اراضی پاییندست قناتها از مهمترین راهکارهای عملی و اجرایی برای بهبود وضعیت قناتها هستند.