ناصر صداقتی؛ سید جواد حسینی فرد؛ محمدرضا نیکویی دستجردی
چکیده
برداشت بی‌رویه از منابع آب کشاورزی در استان کرمان، باعث شده تا سطح آب زیرزمینی در این مناطق سالانه به‌طور متوسط حدود یک متر افت داشته باشد. افت سطح آب‌های زیرزمینی علاوه بر کاهش منابع آبی، شور‌شدن تدریجی آن‌ها را نیز سبب شده است. بنابراین، باید با انجام پژوهش‌های کاربردی علاوه بر افزایش بهره‌وری مصرف آب، به‌دنبال راهکارهای جدیدی ...
بیشتر
برداشت بی‌رویه از منابع آب کشاورزی در استان کرمان، باعث شده تا سطح آب زیرزمینی در این مناطق سالانه به‌طور متوسط حدود یک متر افت داشته باشد. افت سطح آب‌های زیرزمینی علاوه بر کاهش منابع آبی، شور‌شدن تدریجی آن‌ها را نیز سبب شده است. بنابراین، باید با انجام پژوهش‌های کاربردی علاوه بر افزایش بهره‌وری مصرف آب، به‌دنبال راهکارهای جدیدی در راستای استفاده از آب‌های شور بود.براین اساس، پژوهشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد که شامل دو نوع آب آبیاری (آب‌شور معمولی و مغناطیسی با شوری dS/m 7/18) و دو میزان آب آبیاری (85 و 100 درصد نیاز آبی درخت پسته) بود. تیمارها با یک تیمار مخلوط آب‌شور و شیرین به عنوان شاهد (با شوری dS/m 5/6) مقایسه شد. دور آبیاری هر 30 روز یک‌بار (منطبق با دور آبیاری قطعه آزمایشی قبل از انجام پژوهش)، در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بین میانگین صفات رویشی و کمی و کیفی محصول در تیمارهای مختلف آب‌شور در هر دو حالت آب مغناطیسی و معمولی، در اغلب موارد تفاوت معنی‌داری (P<0.05) وجود نداشت. در موارد خاصی هم که تفاوت معنی‌دار شد، روند مشخصی مشاهده نشد. از سویی، تیمار مخلوط آب‌شور و شیرین (شاهد)، نسبت به تیمارهای آب‌شور معمولی و مغناطیسی، در تمام موارد وضعیت بهتری داشت و این تفاوت از نظر آماری معنی‌دار (P<0.05) بود. درمجموع، استفاده از آب‌شور در هردو حالت معمولی و مغناطیسی، نسبت به تیمار شاهد، باعث کاهشی در حدود 20 سانتی‌متر مربع در سطح برگ، کاهش 10 درصدی تشکیل جوانه زایشی، کاهش رشد طولی و قطری شاخه‌ها به‌ترتیب به‌میزان پنج سانتی‌متر و 5/1 میلی‌متر، کاهش 5/0 کیلوگرم پسته خشک در هر درخت، افزایش هفت درصد پوکی، کاهش 10 درصدی خندانی و افزایش 5/1 واحدی در انس پسته شد. ضمن این‌که استفاده از آب شور باعث کاهش 120 گرمی میزان محصول خشک تولیدی به ازای هر مترمکعب آب مصرفی (بهره‌وری مصرف آب) شد. مغناطیسی‌کردن آب هیچ‌گونه تأثیری بر بهبود وضعیت شیمیایی خاک ازنظر شوری و نسبت جذبی سدیم نداشت. در تمام تیمارهای آب‌شور در هر دو حالت آب معمولی و مغناطیسی، سرعت نفوذ نهایی آب در خاک در انتهای سال دوم آزمایش، تا 6/31 درصد کاهش یافت، درحالی‌که در تیمار شاهد تغییری نکرد. کاهش نفوذپذیری در تیمارهای آب‌شور با میزان آب مصرفی 100 درصد نیاز آبی نسبت به تیمارهای با میزان آب 85 درصد، شدیدتر بود. به نظر می‌رسد با افزایش میزان آب آبیاری، سدیم بیشتری وارد خاک شده و نهایتاً سرعت نفوذ بیشتر کاهش‌یافته است. این نتایج نشان داد که دستگاه‌های مغناطیسی‌کننده آب مورد استفاده در این پژوهش هیچ‌گونه تأثیر مثبتی در کاهش اثرات منفی آب‌شور بر درختان پسته و خاک نداشتند. چنین به نظر می رسد که اثر آب مغناطیسی بر گیاهان چندساله، نیاز به بررسی‌های طولانی‌تر (5 تا 10 ساله) داشته باشد.