نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• شیوا زارع ¹
• داریوش حیاتی ²

¹ دانش آموخته کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه شیراز.

² دانشیار بخش ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه شیراز.

چکیده

طرح­های توسعه همراه با اثرات مثبت خود همواره دارای تأثیرات منفی مستقیم و غیر مستقیم با­لقوه­ای بر محیط زیست انسانی و طبیعی است و چنانچه از پیش برای اثرات منفی چاره اندیشی نشود و از لحاظ اثرات مثبت تقویت نشود، نتایج و عواقب نا­مطلوبی در پی خواهد داشت. هدف اصلی از انجام این پژوهش، ارزیابی اثرات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی توسعه شبکه­های مدرن آبیاری و زهکشی دشت کربال و عوامل تعیین کننده‏ی­آن از دیدگاه بهره­برداران بوده است تا از این طریق بتوان روند کمی و کیفی این پروژه­ها را اصلاح و بازنگری نمود. روش این پژوهش از گروه مطالعات کمّی و از نوع توصیفی، کنترل متغیر­ها غیر آزمایشی، هدف کاربردی و جمع آوری داده­ها با فن پیمایش بوده است. جامعه­ آماری این پژوهش شامل کلیه­ بهره­بردارن تحت پوشش شبکه­های مدرن آبیاری و زهکشی دشت بوده‌اند که 280 نفر از بهره­برداران به شیوه‏ی تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار سنجش پرسشنامه بوده و روایی صوری پرسشنامه با استفاده ازیک پانل از متخصصان مربوطه و پایایی آن با انجام مطالعه راهنما تأیید شد.متوسط ضریب آلفای کرونباخ این مطالعه در حدود 79/0 بود ­است.یافته­های این پژوهش نشان داد که اکثر بهره­برداران، ارزیابی مطلوبی از اثرات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی طرح داشته‌اند و از چهار دسته عوامل تعیین کننده‏ی فردی، اقتصادی، اجتماعی و موقعیتی، دو دسته عوامل تعیین کننده‏ی فردی و اجتماعی، تأثیر بیشتری بر ارزیابی‌های صورت گرفته از اثرات طرح، از سوی بهره­برداران، داشته­اند.همچنین، محاسبات رگرسیونی نشان داد که چهار دسته متغیر نگرشی، بیشترین تأثیر را بر ارزیابی صورت گرفته از اثرات سه­گانه طرح داشته­اند. در پایان بر مبنای نتایج بدست آمده، پیشنهاد­هایی به منظور موفقیت در اجرا و بهره­برداری از پروژه­هایی از این دست، ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

• ارزیابی اثرات کل
• طرح‌های توسعه منابع آب
• مدیریت مشارکتی آبیاری
• استان فارس

عنوان مقاله [English]

Environmental, Social, and Economic Impacts of Modern Irrigation and Drainage Networks in Korbal Plain and Their Determinants as Perceived by Beneficiaries

نویسندگان [English]

• sh z ¹
• d h ²

چکیده [English]

Development projects, along with their positive impacts, have some direct and indirect impacts on natural and social environment that are potentially negative. There may be some undesired consequences if provisions are not foreseen for mitigating the negative impacts and reinforcing the positive ones. Environmental, social, and economic impacts assessment of irrigation and drainage network projects in Korbal plain based on its beneficiaries’ view point was the main objective of this study. Research method was descriptive; non-experimental toward variables controlling; applied toward its object and the data was collected by survey technique. The statistical population of this study included all of the beneficiaries who were farming the modern irrigation and drainage network in Korbal plain, in Fars province. Totally, 280 beneficiaries were selected as sample groups. A questionnaire was used for data collection and its validity was approved by a panel of specialists and its reliability was examined by conducting a pilot study. Cronbach’s alpha coefficient was about 0.79. Findings revealed that most of the beneficiaries believed that the project had relatively desirable environmental, social, and economic impacts. Among four groups of personal, economic, social, and situational determinants, two groups of personal and social determinants had more effect on beneficiaries’ impact assessment. Besides, regression analysis revealed  that four groups of attitudinal variables had the highest effect on beneficiaries’ assessment toward the three types of impacts. Some recommendations are presented at the end of the article in order to improve implementation and benefits of such projects.

کلیدواژه‌ها [English]

• Total Impact Assessment
• Water Resources Development Projects
• Participatory Irrigation Management
• Fars province