نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل.

2 دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل.

3 استادیار پژوهش موسسه تحقیقات برنج کشور.

4 استاد گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج).

چکیده

کشت دوم در اراضی شالیزاری دارای مزیت‌های اقتصادی ناشی از تولید محصولات کشاورزی (کلزا، باقلا، سیر، تریتیکاله، سویا و...)، آماده‌سازی بستر شالیزار برای برداشت مکانیزه محصول، تقویت اقتصاد خانوار کشاورزان برنج‌کار، افزایش انگیزه کشاورزان به ماندن در روستا است. به دلیل عدمقابلیت زهکش‌هایسطحی درتخلیهسریعآباز منطقهریشه،شرایطمناسببرایکشتدومدراراضی شالیزاریفراهمنشده که می‌توانباایجادسامانه‌هایزهکشی زیرزمینی،علاوهبرایجادشرایط مناسب برایکاشت، داشتوبرداشتبرنج،امکانکشتمحصولاتیغیرازبرنج رادرفصولمرطوبفراهمنمود. این پژوهش برای تعیین فاصله و عمق مناسب زهکش‌های زیرزمینی در اراضی شالیزاری به‌منظور فراهم کردن شرایط مناسب برای کشت دوم، در 5/1 هکتار از اراضی شالیزاری مؤسسه تحقیقات برنج کشور در استان گیلان در سال زراعی 1393 به انجام رسید. تیمارهای مورد آزمایش شامل L7.5D0.8، L10D0.8، L15D0.8، L7.5D1، L10D1و L15D1، زهکش سطحی، و شاهد (بدون زهکشی) بود. طول کلیه خطوط 40 متر و جنس لوله­‌ها پی‌وی‌سی موج­‌دار با قطر 125 میلی­‌متر است. از پوسته برنج به­‌عنوان پوشش اطراف لوله­‌های زهکش استفاده شد. نتایج نشان داد کهزهکش­‌های زیرزمینی با فاصله 15 متر نتوانسته‌اند عمق سطح ایستابی را به حد قابل قبولی پایین بیاورند و فقط قادر بودند شرایط را برای کشت گیاهانی نظیر شوید، جعفری، شاهی، تره (که عمق توسعه ریشه کمی دارند) فراهم کنند. همچنین، زهکش‌­های سطحی باعث کاهش 22 درصد در میزان آب مازاد خاک نسبت به شاهد شد. در نهایت نتایج نشان داد که برای فراهم کردن شرایط مناسب برای کشت گیاهانی نظیر کلزا و باقلا، زهکش‌­های زیرزمینی با فواصل 5/7 و 10 متر مناسب است که با توجه به زهکشی بیش ‌از حد در فاصله زهکش 5/7 متر، زهکش­‌های زیرزمینی با فاصله 10 متر به‌عنوان فاصله مناسب در مرحله زهکشی به­‌منظور کشت دوم انتخاب شد و با توجه به عدم معنی­‌داری تفاوت سطح ایستابی بین تیمار­های L10D1و L10D0.8، زهکش‌­های زیرزمینی با عمق 8/0 متر مناسب تشخیص داده شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Effect of Space and Depth of Subsurface Drainage in of Paddy Field in Order to Develop Second Crop in a Pilot Farm of Guilan Province

نویسندگان [English]

  • m a 1
  • p a 2
  • m y 3
  • a l 4
  • m d 2

چکیده [English]

A second crop in paddy fields has economic advantages resulting from the production of crops (canola, beans, garlic, triticale, soybean, etc.), Preparation of rice bed for mechanized harvesting, strengthening the economy of farmers’ families, increase the incentive for farmers to stay in the village, etc. Due to the inability of the existing surface drainage systems in rapid depletion of water from the root zone, conditions for planting a second crop in paddy fields is not suitable. This can be provided by installing subsurface drainage systems, which, in addition to creating more favorable conditions for planting and harvesting rice, allows cultivation of other crops in the wet season. This research was conducted to determine the appropriate space and depth of subsurface drainage in paddy fields in order to provide favorable conditions for planting a second crop. The experiment was laid out in one and a half hectares of paddy fields at Rice Research Institute of Iran in Guilan province, in 2014. Drainage treatments included: six conventional subsurface drainage systems with rice husk envelope including drainage system with different drain depth and spacing L7.5 D0.8, L10 D0.8, and L15 D0.8, L7.5 D1, L10 D1, and L15 D1, surface drainage, and the control (without drainage). All lines were 40 meters long and made of PVC corrugated pipes with a diameter of 125 mm. Rice husk was used as a covering around the pipe drain. The results showed that subsurface drainage spacing of 15 m had failed to lower the water table depth to an acceptable level and provided the conditions only for the cultivation of shallow-rooted plants such as dill, parsley, and leeks. Also, surface drainage could reduce the excess water in the soil by 22% compared to control. To provide suitable conditions for the cultivation of second crops such as canola and beans, subsurface drainage spacing of 7.5 and 10 m seemed effective. However, to avoid excessive drainages by 7.5 m spacing, subsurface drainage spacing of 10 m was selected as the best space at drainages stage, for a second crop. Furthermore, due to the lack of significant differences in water table depth between treatments L10D1 and L10D0.8,theywere identified as suitable drainage systems at 0.8 m depth.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water table
  • Surface drainage
  • Rice husk drain envelope
  1. ابراهیمیان، ح. 1386. ارزیابی عملکرد سیستم زهکشی زیرزمینی با پوسته برنج (مطالعه موردی: بهشهر)‌. پایان­‌نامه کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده آب و خاک، دانشگاه تهران، 140 صفحه.
  2. ابراهیمیان، ح.، لیاقت، ع.، پارسی نژاد، م و م. اکرم. 1387. ارزیابی عملکرد سیستم زهکشی زیرزمینی با پوشش پوسته برنج (مطالعه موردی: شبکه زهکشی شرکت ران بهشهر). مجله آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی). ج 22. ش 2. ص 371-381.
  3. آذری، ا.، ۱۳۷۹. تأثیر زهکش‌­های جمع‌کننده جاذب بر ضریب زهکشی در شبکه زهکشی دشت مغان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان. ۱۴۲ صفحه.
  4. بی‌نام.1394. آمارنامه کشاورزی سال زراعی 93-1392. دفتر آمار و فن‌آوری اطلاعات، معاونت برنامه‌­ریزی و اقتصاد جهاد کشاورزی. نشر آموزش کشاورزی.
  5. حسن پور، ب.، پارسی نژاد، م.، سلحشور دلیوند، ف و ه. کوثری. 1389. برآورد نوسانات سطح ایستابی در اراضی شالیزاری با استفاده از مدل DRAINMOD (مطالعه موردی رشت). نشریه آبیاری و زهکشی ایران . ش 2 . ص 167- 174.
  6. سلحشور دلیوند. 1384. بررسی اثر زهکشی و مقادیر مختلف کود نیتروژنه در کشت کلزا پس از برداشت برنج. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز. 191 صفحه.
  7. شاهنظری، ع.، علی بخشی، ح.، جعفری، م.، درزی، ع و م. چراغی زاده. 1392. بررسی تأثیر عمق و فاصله زهکش‌ها بر کنترل سطح ایستابی در اراضی شالیزاری. دومین همایش ملی توسعه پایدار کشاورزی و محیط زیست سالم.
  8. عادلی نوری، ش. 1383. طرح مسائل زیربنائی شالیزارها تجهیز و نوسازی اراضی ( تجمیع و یکپارچه سازی - عملیات زیربنائی)، مجموعه مقالات اولـیـن کارگاه آموزشی مبانی طراحی در تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری
  9. فرزام صفت، آ، م.پارسی نژاد، م. ر. یزدانی، ج. شریعت احمدی، ح. نوری، ف. موسوی و ف. اجلالی. 1389. اثر شدت زهکشی در دورهای مختلف رشد کلزا به‌عنوان کشت دوم بعد از برنج (مطالعه موردی: استان گیلان). مجله تحقیقات آب و خاک ایران، شماره 41، ص 119-111.
  10. فرامرزی، م. ۱۳۸۰. تأثیر ضریب زهکشی بر نیمرخ سطح ایستابی زهکش‌­های زیرزمینی تحت شرایط ماندگار. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان. ۱۳۴ صفحه.
  11. کریمی، و.، یوسفیان، ح. و م. سلمانی.1386. ارزیابی سیستم زهکشی زیرزمینی با پوشش پوسته برنج در اراضی شالیزاری، مجموعه مقالات دومین کنفرانس ملی تجربه‌های ساخت تاسیسات آبی و شبکه آبیاری و زهکشی گروه مهندسی آبیاری و آبادانی دانشگاه تهران. ص 247 تا 251.
  12. مرید­نژاد، ع. 1383. نیاز زهکشی اراضی شالیزاری و مبانی طراحی شبکه های زهکشی در این اراضی. مجموعه مقالات اولـیـن کارگاه آموزشی مبانی طراحی در تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری.
  13. میرزایی، غ، ر. و ا، پذیرا. 1377. مطالعات خاکشناسی تکمیلی در اراضی منطقه پاشکلا- حاجیکلا مازندران برای محاسبه و تعیین فاصله زهکش‌های زیرزمینی در ترکیب چندکشتی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات. 149 صفحه.
  14. یزدانی، م. ر. 1392. تعیین روند ترک برداری و اثرمدیریت آبیاری و افزودن مواد معلق بر کاهش نفوذ آب در اراضی شالیزاری. رساله دکترای آبیاری و زهکشی. دانشگاه تهران. 193 صفحه.Carter, C.E. and C.R. Camp, 1994. Drain Spacing Effects on Water Table Control and Sugarcane Yields. Transactions of the ASAE, 37(5): 1509-1513.
  15. Cooke, R., Nehmelman, J and Kalita, P., 2002. Effect of Tile Depth on Nitrate Transport from Tile Drainage Systems. ASAE Paper No. 022017.
  16. Darzi, A and A. Shahnazari., 2014. Influence of Subsurface Drainage on the Productivity of Poorly Drained Paddy Fields. European Journal of Agronomy. 56: 1-8.
  17. Darzi, A. Mirlatifi, S. M and A, Asgari., 2014. Comparison of Steady and Unsteady State Drainage Equations for Determination of Subsurface Drain Spacing in Paddy Fields: A Case Study in Northern Iran. Paddy and Water Environment.
  18. Darzi-Naftchali, A., Mirlatifi, S. M., Shahnazari, A., Ejlali, F and M.H. Mahdian., 2013. Effect of Subsurface Drainage on Water Balance and Water Table in Poorly Drained Paddy Fields. Agricultural Water Management, 130: 61-68.
  19. Ebrahimian, H and H, Noory. 2014. Modeling Paddy Field Subsurface Drainage Using HYDRUS-2D. Paddy Water Environ. 13: 477-485.
  20. Gordon, R., Manani, A., Caldwell, K., Welling, S., Harvard, P and Cochrane, L. 1998. Leaching Characteristics of Nitrate-N in a Subsurface Drained Soil in Atlantic Canada. In: Drainage in the 21st Century: Food Production and the Environment Proceedings of the Seventh International Drainage Symposium. ASAE, St. Joseph. MI, pp. 567–573.
  21. Murashima, K. and Ogino, Y. 1992. Comparative Study on Study on Steady and Non-Steady State Formulae of Subsurface Drain Spacing – Design on Subsurface Drainage in Paddies (I)-. Bull. Univ.Osaka Pref., 44, 41-48.
  22. The Ministry of Agriculture, Forestry and Fisheries (MAFF), Bureau of Agricultural Structure Improvement (BASI). 1979. Planning and Design Standards of Subsurface Drainage Project. 66p. (in Japanese).Abstract.
  23. Ritzema, H. P., Satyanarayana, T. V., Raman, S and J. Boonstra. Subsurface Drainage to Combat Waterlogging and Salinity in Irrigated Lands in India: Lessons Learned in Farmers’ Fields. 2008. Agricultural Water Management. 95. 179- 189.
  24. Salihu, M. & N. A. Rafindadi. 1989. Nonlinear Steady State Seepage into Drains. Journal of Irrigation and Drainage Engineering, ASCE, 115(3): 358-376.
  25. Schwab, G.O., Fausey, N.R and Kopcak, D.E., 1980. Sediment and Chemical Content of Agricultural Drainage Water. Transactions on ASAE 23, 1446–144.