مقاله پژوهشی
سنجش از دور
حسین جعفری؛ علی مرشدی
چکیده
به دلیل برخی مشکلات در استفاده از لایسیمتر برای برآورد تبخیر- تعرق، مانند هزینه‌های فراوان، زمان‌بر بودن و تعمیم دادهها به سطح وسیعی از مزرعه، فناوری سنجش از دور برای این منظور در کانون توجه قرار گرفته است. این مطالعه با هدف برآورد تبخیر- تعرق گیاه یونجه با استفاده از تصاویر ماهوارهای و مقایسه و صحت‌سنجی آن‌ها با دادههای ...
بیشتر
به دلیل برخی مشکلات در استفاده از لایسیمتر برای برآورد تبخیر- تعرق، مانند هزینه‌های فراوان، زمان‌بر بودن و تعمیم دادهها به سطح وسیعی از مزرعه، فناوری سنجش از دور برای این منظور در کانون توجه قرار گرفته است. این مطالعه با هدف برآورد تبخیر- تعرق گیاه یونجه با استفاده از تصاویر ماهوارهای و مقایسه و صحت‌سنجی آن‌ها با دادههای برآورد شده از لایسیمتر، در طول سه سال زراعی (1399-1396)، در دو استان البرز و چهارمحال و بختیاری اجرا شد. در این پروژه مقدار تبخیر- تعرق یونجه در طول دوره رشد به دو روش: استفاده از ماهواره لندست8 در قالب الگوریتم سبال و استفاده از لایسیمتر زهکشدار برآورد و نتایج مقایسه شد. چون تصاویر ماهوارهای تبخیر- تعرق گیاهان را در شرایط واقعی و لایسیمترها تبخیر- تعرق را در شرایط استاندارد ارائه میدهند، برای جلوگیری از ورود خطا، در این پروژه، تبخیر- تعرق پیکسلهای سرد که دارای شرایط استاندارد هستند استفاده شد. میانگین مقدار نیاز خالص آب آبیاری یونجه در دو استان البرز و چهارمحال و بختیاری توسط لایسیمتر زهکشدار به ترتیب 1383 و 1087 میلی‌متر به دست آمد. تبخیر- تعرق به‌دست‌آمده از ماهواره و لایسیمتر در هر دو استان نشان از همبستگی نسبتاً مناسب بین تبخیر- تعرق حاصل از لایسیمتر و ماهواره داشت. در استان البرز و استان چهارمحال و بختیاری ضریب تبیین (R2) به ترتیب 0/73 و 0/76 حاصل شد. افزون بر این، پراکندگی دادههای این دو روش نسبت به میانگین کم بود و مقدار تبخیر- تعرق برآورد شده توسط لایسیمتر بیشتر از مقدار تبخیر- تعرق برآورد شده توسط ماهواره بود. در مجموع با توجه به مزایای فراوانی که ماهواره در برآورد تبخیر- تعرق دارد، از جمله ساده و ارزان بودن و دربر گرفتن سطح وسیعی از مزرعه، توصیه میشود از این فناوری برای برآورد آب مصرفی گیاهان زراعی استفاده شود.
مقاله پژوهشی
آب موردنیاز، نیاز آبی ، پن من مانتیث
منصور اسمعیلی؛ محمد رضا داداشی؛ محمد تقی فیض بخش؛ کامی کابوسی؛ فاطمه شیخ
چکیده
به‌منظور ارزیابی اثرات کمآبیاری بر عملکرد و بهره وری آب ذرت دانه ای در شرایط آب و هوایی گرگان، آزمایشی به‌صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار، در ایستگاه عراقی محله گرگان در سال 1400 انجام شد. عامل اصلی کمآبیاری در چهار سطح (100% (شاهد)، 75%، 50% و 25% نیاز آبی) بر اساس نمونهبرداری خاک برای تعیین ...
بیشتر
به‌منظور ارزیابی اثرات کمآبیاری بر عملکرد و بهره وری آب ذرت دانه ای در شرایط آب و هوایی گرگان، آزمایشی به‌صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار، در ایستگاه عراقی محله گرگان در سال 1400 انجام شد. عامل اصلی کمآبیاری در چهار سطح (100% (شاهد)، 75%، 50% و 25% نیاز آبی) بر اساس نمونهبرداری خاک برای تعیین رطوبت و آبیاری با روش قطرهای (نوار تیپ) انجام شد و عامل فرعی چهار رقم ذرت (SC703،SC704، ZP548،BK50 ) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که عامل کمآبیاری بر صفات مورد بررسی به‌جز تعداد ردیف در بلال در سطح یک درصد معنیدار بود. نیز، اثر ارقام روی همه صفات (تعداد ردیف در بلال، روز تا بلالدهی، ارتفاع بوته، تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه، طول بلال، وزن خشک ساقه و برگ، وزن خشک چوب بلال، عملکرد دانه، بهرهوری مصرف آب و پرولین برگ) در سطح یک درصد معنیدار شد. همچنین، برهمکنش کم آبیاری و ارقام بر صفات تعداد ردیف طولی دانه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه اثر معنیدار داشت. بالاترین عملکرد دانه (7722 کیلوگرم در هکتار) در تیمار شاهد مشاهده شد و عملکرد دانه تیمارهای 75%، 50% و 25% نسبت به تیمار شاهد به ترتیب 6/8%، 52/4% و 82% کاهش داشت. هیبرید ZP548 بیشترین عملکرد دانه (5576 کیلوگرم در هکتار) را داشت و بیشترین میزان پرولین از تیمار 25% نیاز آبی (9/91 میکرومول بر گرم) به دست آمد. بیشترین بهره وری مصرف آب در تیمار 75% نیاز آبی (1/07 کیلوگرم بر متر مکعب) مشاهده شد. با توجه به میانگین کاهش آب مصرفی (2258 متر مکعب در هکتار) در این تیمار، آبیاری بر اساس 75% نیاز آبی و کشت رقم ZP548 در منطقه گرگان توصیه می‌گردد.
مقاله پژوهشی
آب زیرزمینی
هوشنگ قمرنیا؛ سجاد امیری؛ مهتاب نکوکیش
چکیده
قسمتی از نیاز آبی گیاهان توسط آب زیرزمینی کم‌عمق با کیفیت مطلوب قابل تأمین است. در این تحقیق سهم آب زیرزمینی کم‌عمق و شور در تبخیر تعرق گیاه رزماری در قالب طرح کاملاً تصادفی به‌صورت فاکتوریل با سه تکرار در دو سال زراعی 1396 و 1397 توسط لایسیمترهائی به قطر 2/1 متر تعیین شد. تیمارهای اعمال‌شده شامل آب زیرزمینی با سطوح شوری 1، 2 و 4 دسی زیمنس ...
بیشتر
قسمتی از نیاز آبی گیاهان توسط آب زیرزمینی کم‌عمق با کیفیت مطلوب قابل تأمین است. در این تحقیق سهم آب زیرزمینی کم‌عمق و شور در تبخیر تعرق گیاه رزماری در قالب طرح کاملاً تصادفی به‌صورت فاکتوریل با سه تکرار در دو سال زراعی 1396 و 1397 توسط لایسیمترهائی به قطر 2/1 متر تعیین شد. تیمارهای اعمال‌شده شامل آب زیرزمینی با سطوح شوری 1، 2 و 4 دسی زیمنس بر متر در عمق ثابت 8/0 متر بود. نتایج نشان داد که کل آب مورد نیاز گیاه رزماری معادل 597 میلی‌متر بود و از کل آب مورد نیاز گیاه به ترتیب مقادیر321 میلی‌متر (54%)،260 میلی‌متر (44%) و201 میلی‌متر (34%) از طریق آب زیرزمینی با کیفیت‌های 1، 2 و 4 دسی زیمنس برمتر تأمین گردید. سهم آب زیرزمینی برابر 4/9 ، 3/9 و 3 میلی‌متر در روز به ترتیب متعلق به تیمارهای آب زیرزمینی با شوری 1، 2 و 4 دسی زیمنس بر متر بود. اثرات شوری آب زیرزمینی بر عملکرد و پارامترهای گیاه رزماری در سطح 5% معنیدار بود که نشاندهنده مقاوم بودن این گیاه به شوری بود. با استفاده گیاه رزماری از آب زیرزمینی با کیفیت‌های مختلف، در میزان آب سطحی برای آبیاری صرفهجوئی شده و مساحت بیشتری از اراضی قابلیت کشت آبی می یابد و همچنین تولید محصول و امکان شغل بیشتر برای کشاورزان فراهم خواهد شد.
مقاله پژوهشی
مهدی رضایی‌خرمنانی؛ مهدی اکبری؛ مهدی کوچک زاده
چکیده
این پژوهش برای بررسی کارایی سامانه آبیاری فتیله‌ای در کشت گلخانه‌ای گیاه گوجه‌فرنگی و مقایسه آن با سامانه آبیاری قطرهای به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی (CRD)، شامل تیمارهای آبیاری در پنج سطح (آبیاری قطرهای و آبیاری فتیله‌ای با قطرهای یک، سه، چهار و پنج سانتی‌متر) و دو بستر کشت ("کوکوپیت، خاک، کود، پرلیت" و "خاک، ...
بیشتر
این پژوهش برای بررسی کارایی سامانه آبیاری فتیله‌ای در کشت گلخانه‌ای گیاه گوجه‌فرنگی و مقایسه آن با سامانه آبیاری قطرهای به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی (CRD)، شامل تیمارهای آبیاری در پنج سطح (آبیاری قطرهای و آبیاری فتیله‌ای با قطرهای یک، سه، چهار و پنج سانتی‌متر) و دو بستر کشت ("کوکوپیت، خاک، کود، پرلیت" و "خاک، شن، کود") در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس در سال ۱400-۱399 انجام شد. کمترین حجم مصرف آب در طول دوره رشد در آبیاری فتیله‌ای با قطر فتیله یک سانتی‌متر، 29/25 لیتر در بوته و بیشترین حجم مصرف آب در آبیاری قطرهای و فتیله‌ای با قطر فتیله پنج سانتی‌متر به‌ترتیب 36 و 37/5 لیتر در بوته بود. این نتایج نشان دهنده اختلاف 19% و 4% در میزان مصرف آب بین تیمار آبیاری فتیله‌ای با قطر یک سانتی‌متر و پنج سانتی‌متر با آبیاری قطرهای است. میزان مصرف آب در سامانه آبیاری قطرهای نسبت به متوسط سامانه آبیاری فتیله‌ای به میزان شش درصد بیشتر بود. همچنین قطر فتیله در آبیاری فتیله‌ای تأثیر معنی‌داری بر میزان مصرف آب داشت، به‌طوری‌که اختلاف بین تیمارهای آبیاری فتیله‌ای (کمترین و بیشترین میزان مصرف آب) در قطرهای یک و پنج سانتی‌متر به 28% رسید. آبیاری فتیله‌ای با قطر سه سانتی‌متر در بستر کشت "خاک، ماسه، کود" با 700 گرم در بوته، بیشترین عملکرد میوه گوجه‌فرنگی را به خود اختصاص داد. عملکرد میوه در بستر "خاک، ماسه، کود" نسبت به بستر"کوکوپیت، خاک، پرلیت، کود" نیز 59% افزایش بافت. بیشترین بهرهوری آب در آبیاری فتیله‌ای با قطر سه سانتی‌متر، 11/19 و کمترین بهرهوری آب در تیمار آبیاری قطرهای 9/06 کیلوگرم بر مترمکعب آب به دست آمد که دارای اختلاف 24% است. میزان مصرف آب در بستر کشت “خاک، شن، کود” نسبت به بستر کشت “کوکوپیت، خاک، کود، پرلیت” 21% کاهش یافت و موجب افزایش 100% بهرهوری آب در بستر“خاک، شن، کود” شد. در آبیاری فتیله‌ای، به علت اینکه همواره آب در دسترس بوده، گیاه با تنش آبی مواجه نشد و این نتایج حاکی از آن است که سامانه آبیاری فتیله‌ای با بهبود رشد گیاه موجب افزایش میزان تولید محصول تر و خشک و بهرهوری فیزیکی آب گوجه‌فرنگی شد. اگرچه در این تحقیق تجزیه‌وتحلیل اقتصادی انجام‌نشده است ولی محصول بیشتر همراه با مصرف آب کمتر در سامانه آبیاری فتیله‌ای، درآمد بیشتری برای بهره‌بردار خواهد داشت و می‌تواند دلیل قابل قبولی برای استفاده از این روش آبیاری باشد.
مقاله پژوهشی
استفاده از مدل ها، معادلات انتقالی، شبکه عصبی
طاهره غلامی اسطلخی کوهی؛ مریم نوابیان؛ مهدی اسمعیلی ورکی
چکیده
برای کنترل سطح ایستابی هنگام برداشت محصول برنج و کشت گیاه دوم در اراضی شالیزاری، احداث سامانههای زهکشی اجتناب‌ناپذیر است. یافتن بهترین گزینه طراحی زهکش از دیدگاه مسائل محیطی و اقتصادی اهمیت بسیاری دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی عملکرد زهکش روباز در کنترل سطح ایستابی در کشت گیاه برنج و گیاه دوم در اراضی شالیزاری انجام شد. در این راستا، ...
بیشتر
برای کنترل سطح ایستابی هنگام برداشت محصول برنج و کشت گیاه دوم در اراضی شالیزاری، احداث سامانههای زهکشی اجتناب‌ناپذیر است. یافتن بهترین گزینه طراحی زهکش از دیدگاه مسائل محیطی و اقتصادی اهمیت بسیاری دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی عملکرد زهکش روباز در کنترل سطح ایستابی در کشت گیاه برنج و گیاه دوم در اراضی شالیزاری انجام شد. در این راستا، عملکرد زهکش‌های روباز شامل بار آبی و شدت تخلیه آب به زهکش در دوره رشد گیاهان برنج و کشت دوم با استفاده از مدل HYDRUS-2D شبیه‌سازی شد. برای واسنجی و اعتبارسنجی مدل HYDRUS-2D، اطلاعات مورد نیاز از 130 هکتار از اراضی شالیزاری روستاهای نوده، جیرسر و نوپاشان در شهرستان صومعه‌سرا، در سال 1398 برداشت شد. پارامترهای بافت خاک، جرم مخصوص ظاهری و حقیقی، تخلخل و سرعت نفوذ اندازه‌گیری شدند. همچنین بار آبی به‌صورت ماهانه در منطقه اندازه‌گیری شد. پس از اعتبارسنجی مدل HYDRUS-2D، گزینه‌های مختلف طراحی زهکش روباز شامل عمق و عرض کف در مدل اجرا و نتایج آن مورد مقایسه قرار گرفت. بررسی نتایج شبیه‌سازی نشان داد که مدل HYDRUS-2D دقت مناسبی در شبیه‌سازی روند تغییرات بار آبی دارد. شاخص‌های ارزیابی مدل شامل R2، RMSE، nRMSE و MAE در مرحله واسنجی به ترتیب 0/98، 4/39 سانتی‌متر، 1/6% و 3/55 سانتی‌متر و در مرحله اعتبارسنجی به ترتیب 98/0، 4/33 سانتی‌متر،1/67% و 3/37 سانتی‌متر به‌دست آمد. نتایج شبیه‌سازی نشان داد که زهکش روباز با عمق و عرض کف 200 و 170 سانتی‌متر در طول دوره کشت برنج و کشت دوم به ترتیب با میزان تخلیه زه‌آب برابر 726440 و 169960 سانتی‌متر مکعب بر واحد طول زهکش و ضریب عکس‌العمل به ترتیب 0/293 و 0/583 در روز، دارای بالاترین عملکرد در کنترل سطح ایستابی بود. مقادیر ضرایب عکس‌العمل نشان داد که زهکش روباز پتانسیل خوبی برای دستیابی به اهداف زهکشی شامل توسعه برداشت مکانیزه برنج و همچنین توسعه کشت دوم در منطقه نداشت.
مقاله پژوهشی
مشارکت کشاورزان، ترویجی، نظرخواهی از تولیدکنندگان
ندا علیزاده؛ حمیدرضا وجدانی؛ علی رضا نیکویی
چکیده
مشکلات زیادی در مسیر اجرای سامانه های نوین آبیاری با یارانه دولتی مشاهده میشود که صدور مجوز نیز از این قاعده مستثنی نیست. از این رو، هدف اصلی این تحقیق، شناسایی راهکارهای بهینه کاوی فرآیند صدور مجوزهای اجرای سامانههای نوین آبیاری است. جامعه آماری تحقیق شامل متقاضیانی بود که طی سال های 1400-1398در پنج استان منتخب همدان، فارس، ...
بیشتر
مشکلات زیادی در مسیر اجرای سامانه های نوین آبیاری با یارانه دولتی مشاهده میشود که صدور مجوز نیز از این قاعده مستثنی نیست. از این رو، هدف اصلی این تحقیق، شناسایی راهکارهای بهینه کاوی فرآیند صدور مجوزهای اجرای سامانههای نوین آبیاری است. جامعه آماری تحقیق شامل متقاضیانی بود که طی سال های 1400-1398در پنج استان منتخب همدان، فارس، زنجان، خراسان‌رضوی و کرمانشاه تقاضای خود را ثبت نموده بودند (N1=150) و همچنین کارشناسان صدور مجوز سامانههای نوین آبیاری در استانهای منتخب (N2=100). روش این تحقیق گروه کانونی و مصاحبه های عمیق و ساختارمند بود. مطابق نتایج به‌دست‌آمده ، مهم‌ترین مشکلات در فرآیند صدور این مجوز عبارت‌اند از: عدم انجام کار در بستر سامانه‌ای مناسب و یکپارچه، یکسان نبودن روند انجام طرح در استانهای مختلف، عدم آشنایی و توجیه اولیه کافی متقاضیان از ابتدا، سخت‌گیری و تأخیر در تعیین تکلیف استعلام‌ها و وجود برخی مراحل مازاد و قابل حذف طی فرآیند. بر این اساس، مهم‌ترین راهکارهای پیشنهادی عبارت‌اند از: انجام کلیه مراحل فرآیند در یک سامانه هوشمند و یکپارچه، ارائه مشاوره به متقاضی در مرحله تشکیل پرونده و توجیه کافی متقاضی با بررسی اسناد و امکانات متقاضی، حذف موارد غیرضروری در فرآیند، پرداخت مبلغ یارانه به‌صورت پویا، اعمال سیستم نظارت هوشمند همراه با بازخورد فعال برای همه مراحل و همه عاملان در طرح و تعیین بازه زمانی انجام کار برای هریک از اقدامات. وزارت جهاد کشاورزی و جهاد کشاورزی استان ها مهم‌ترین متولیان درون سامانه‌ای برای رفع مشکلات مطرح‌شده معرفی شدند و متولیان بیرونی هم عمدتاً سازمان برنامه‌وبودجه، بانکها و نظام‌مهندسی کشاورزی میباشند
مقاله پژوهشی
آب موردنیاز، نیاز آبی ، پن من مانتیث
صابر جمالی؛ حسین انصاری؛ عباس صفری‌زاده ثانی
چکیده
به‌منظور بررسی اثر متقابل آب مغناطیسی و کمآبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی همیشه بهار، آزمایشی گلدانی به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1398 با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای پژوهش شامل چهار سطح آبیاری (100 %، 85 %، 70% و 55 % ظرفیت زراعی) و دو نوع آب (آب معمولی ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر متقابل آب مغناطیسی و کمآبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی همیشه بهار، آزمایشی گلدانی به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1398 با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای پژوهش شامل چهار سطح آبیاری (100 %، 85 %، 70% و 55 % ظرفیت زراعی) و دو نوع آب (آب معمولی و آب مغناطیسی) بود. نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف آبیاری بر تمامی صفات (به‌جز بهرهوری فیزیکی آب که در سطح 5% معنیدار بود) در سطح احتمال 1 % معنیدار شد و اثر آب مغناطیسی نیز بر روی وزن خشک شاخه جانبی و گل، تعداد گل و بهرهوری فیزیکی آب در سطح احتمال 1 % و بر وزن خشک ساقه گل‌دار و برگ؛ تعداد برگ و شاخه جانبی در سطح احتمال 5% معنیدار شد. اثر متقابل تیمارها نیز بر تعداد برگ در سطح احتمال 1 % و بر وزن خشک ریشه، گل و ساقه گل‌دار در سطح احتمال 5% معنیدار شد. بیشترین میزان وزن خشک برگ و ساقه گل‌دار، تعداد گل، تعداد برگ و شاخه جانبی، ارتفاع و بهرهوری فیزیکی مصرف آب در تیمار آبیاری به میزان 100 % ظرفیت زراعی و به ترتیب با1/77 و 0/37 گرم در بوته، هفت و شش عدد، 18/4 سانتی‌متر و 0/186 کیلوگرم در مترمکعب مشاهده شد. همچنین کاهش 15%، 30% و 45% میزان آب آبیاری سبب کاهش صفت تعداد گل (25/7%، 32/8%، و 54/3%) و بهرهوری فیزیکی مصرف آب (18/8%، 21/5% و 24/2%) شد. بیشترین میزان وزن خشک گل، ریشه و شاخه جانبی به ترتیب با 0/29، 0/5 و 0/74 گرم در بوته در تیمار آبیاری مغناطیسی به میزان ظرفیت زراعی مشاهده شد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، اعمال میدان مغناطیسی 0/6 تسلا در شرایط تنش آبی، سبب بهبود عملکرد گل و بهرهوری مصرف آب شده و تیمار آبیاری بهینه این گیاه در شرایط گلدانی آبیاری مغناطیسی به میزان ظرفیت زراعی است. به‌هرحال برای کاربرد این تنش‌ها در سطح مزرعه، نیاز به پژوهش‌های بیشتری است.